O‘ta yuqori sezuvchanlik HLA-B*5701 allel genini borligini aniqlash yuzasidan skriningni boshlashdan oldin o‘tkazilgan klinik tadqiqodlarning ma’lumotlariga ko‘ra, abakavir qabul qilgan patsiyentlarning taxminan 5% da o‘ta yuqori sezuvchanlik holatlari, kam hollarda o‘lim bilan tugagan holatlar kuzatilgan.
Abakavirga o‘ta yuqori sezuvchanlik poliorgan shikastlanishlar bilan xarakterlanadi.
O‘ta yuqori sezuvchanligi bo‘lgan ko‘pchilik patsiyentlarda bunday reaktsiya rivojlanganida isitma va toshma (odatda makulo-papulyoz yoki urtikar) kuzatiladi, ba’zi hollarda bunday ko‘rinishlar mavjud bo‘lmaydi.
O‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalarining simptomlari abakavir bilan davolanish boshlanganidan so‘ng istalgan vaqtda paydo bo‘lishi mumkin, biroq ular asosan davolanishning dastlabki 6 haftasi (bu reaktsiyani boshlanish vaqtini medianasi – 1 sutka) davomida rivojlanadi.
O‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalarining ko‘rinishlari quyida keltirilgan.
O‘ta yuqori sezuvchanligi bo‘lgan, kamida 10% patsiyentlarda uchraydigan simptomlar qalin shrift bilan ajratilgan.
Teri va uning hosilalari tomonidan: toshma (odatda makulo-papulyoz yoki urtikar).
Me’da-ichak yo‘llari tomonidan: ko‘ngil aynishi, qusish, diareya, qorinda og‘riq, og‘iz shilliq qavatida yaralarni hosil bo‘lishi.
Nafas tizimi tomonidan: hansirash, yo‘tal, tomoqda og‘riq, kattalardagi respirator distress sindrom, nafas yetishmovchiligi.
Nerv tizimi tomonidan: bosh og‘rig‘i, paresteziyalar.
Qon yaratish tizimi va limfatik tizimlari tomonidan: limfopeniya.
Jigar va me’da osti bezi tomonidan: jigar fermentlari faolligini oshishi, jigar yetishmovchiligi.
Tayanch-harakat tizimi tomonidan: mialgiya, kam hollarda – mioliz, artralgiya, kreatinfosfokinazaning faolligini oshishi.
Siydik chiqarish tizimi tomonidan: zardobda kreatinin kontsentratsiyasini oshishi, buyrak yetishmovchiligi.
Boshqalar: isitma, toliqish hissi, lohaslik, shishlar, limfadenopatiya, arterial gipotoniya, kon’yunktivit, anafilaktik reaktsiyalar kuzatilishi mumkin.
O‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalari bo‘lgan bemorlar dastlab yuqoridagilarni nafas a’zolarining kasalliklari (pnevmoniya, bronxit, faringit, respirator virusli infektsiya), gastroenterit yoki boshqa preparatlarni qabul qilish bilan bog‘liq bo‘lgan noxush reaktsiyalar sifatida qabul qilishlari mumkin.
O‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalari rivojlanganida Ziagen preparatini qabul qilishni davom ettirish, simptomlar susayib borganidan so‘ng preparat qabul qilishni qaytadan boshlangandagi kabi og‘ir asoratlarga, hatto o‘limga olib kelishi mumkin.
Shuning uchun sanab o‘tilgan simptomlardan birontasi paydo bo‘lganida, o‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalarini istisno qilish uchun patsiyentni yaxshilab tekshirish kerak.
Agar o‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalarini istisno qilish mumkin bo‘lmasa.
Ziagen yoki abakavir saqlovchi boshqa preparatlar (Kiveksa, Trizivir) ni takroran buyurish qat’iy man etiladi.
Agar o‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalari rivojlanganida, patsiyentlar Ziagen qabul qilishni davom ettirsalar, klinik ko‘rinishlari yaqqolroq namoyon bo‘ladi, Ziagen preparati bekor qilinganida esa, odatda qaytadi.
Anamnezida o‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalari bo‘lgan patsiyentlar tomonidan Ziagen preparatini qabul qilishni qaytadan boshlash bir necha soat davomida reaktsiyalarni takroran rivojlanishiga olib keladi.
Takroriy o‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyasi birinchisiga qaraganda og‘irroq kechishi va hayot uchun havfli arterial gipotenziya bilan namoyon bo‘lishi, hatto o‘lim bilan yakunlanishi mumkin.
O‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalari rivojlanganida patsiyent HLA-B*5701 allel genini tashib yurishidan qat’iy nazar, Ziagen va abakavir saqlovchi boshqa preparatlar (Kiveksa, Trizivir kabilar) ni qabul qilishdan butunlay saqlanishi kerak.
Ba’zida o‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalari preparat bekor qilinganidan so‘ng Ziagen preparati bilan davolash takroran boshlanganida, asosiy simptomlari (toshma, isitma, lohaslik, toliqish, me’da-ichak yo‘llari va nafas tizimi tomonidan buzlishlar) dan faqat bittasini paydo bo‘lishi oqibatida rivojlanadi.
Kam hollarda bunday reaktsiya preparat bekor qilinishidan oldin hech qanday o‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalari kuzatilmagan patsiyentlar tomonidan Ziagen preparati yana qabul qilinganida rivojlanadi.
Ziagen qabul qilayotgan patsiyentlarda kuzatiladigan biroq o‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalaridan farq qiluvchi boshqa noxush ko‘rinishlarning tabiati hozirgacha noma’lum.
Bu noxush ko‘rinishlar Ziagenni yoki u bilan bir vaqtda buyurilgan boshqa preparatlarni qabul qilish oqibati ekanligi, yoki ular kasallikni o‘zi bilan bog‘liq ekanligi hozirgi vaqtgacha aniqlanmagan.
Quyida keltirilgan Ziagen preparatini qabul qilish bilan bog‘liq bo‘lgan noxush samaralarning ko‘pchiligi (ko‘ngil aynishi, qusish, diareya, isitma, toliqish, toshma) o‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalari rivojlanganida ham kuzatilishi mumkin.
Shuning uchun bu simptomlarning istalgani paydo bo‘lganida o‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalarini tasdiqlash yoki istisno qilish uchun bemorni sinchiklab tekshirish kerak.
Agar o‘ta yuqori sezuvchanlikka taxmin qilinishi oqibatida Ziagen preparati bekor qilinganida preparatni takroran qabul qilish taqiqlanadi.
Yuqorida sanab o‘tilgan simptomlar paydo bo‘lganligi tufayli tanaffusdan keyin Ziagen preparati bilan yana davolashni faqatgina o‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalari istisno qilinganidan so‘ng va bevosita tibbiy kuzatuv ostida boshlash mumkin.
Quyida keltirilgan nojo‘ya reaktsiyalarning aksariyati Ziagen preparatini qo‘llashni cheklamaydi.
Uchrash tez-tezligiga qarab, ularni shartli ravishda quyidagi toifalarga bo‘lish mumkin: juda tez-tez (tez-tezligi 1/10 dan ko‘p), tez-tez (tez-tezligi 1/100 dan 1/10 gacha), tez-tez emas (tez-tezligi 1/1000 dan 1/100 gacha), kam (tez-tezligi 1/10000 dan 1/1000 gacha) va juda kam (tez-tezligi 1/10000 dan kam).
Klinik tadqiqodlardan olingan ma’lumotlar Metabolizm va ovqatlanishni buzilishlari: tez-tez – ishtahani yo‘qolishi.
Nevrologik buzilishlar: tez-tez – bosh og‘rig‘i.
Me’da-ichak yo‘llari tomonidan buzilishlar: tez-tez – ko‘ngil aynishi, qusish, diareya.
Tizimli buzilishlar va mahalliy reaktsiyalar: tez-tez – isitma, uyquchanlik, toliqish.
Nazoratli klinik tadqiqodlarda Ziagen preparati bilan davolanish vaqtida laborator ko‘rsatkichlarni o‘zgarishi preparat olmayotgan patsiyentlarning nazorat guruhidagi kabi kam kuzatilishi ko‘rsatildi.
Preparat qayd etilgandan keyingi kuzatishlardagi ma’lumotlar Metabolizm va ovqatlanishni buzilishi: tez-tez – giperlaktatemiya; kam hollarda – laktoatsidoz, yog‘ to‘qimasini to‘planishi / qayta taqsimlanishi.
Bu noxush reaktsiyalarning tez-tezligi ko‘pchilik omillariga, shu jumladan abakavir bilan majmuada ishlatiladigan antiretrovirus preparatlariga bog‘liq.
Me’da-ichak yo‘llari tomonidan buzilishlar: kam hollarda – pankreatit (abakavirni qo‘llash bilan bog‘liq bo‘lgan sabab – oqibati bog‘liqligi aniqlanmagan).