beta-adrenoretseptorlarning selektiv agonisti.

R03AS02.

Ingalyatsiya ko‘rinishida qo‘llanganda dozaning 10-20% quyi nafas yo‘llarigacha yetib boradi. Qolgan miqdori yetkazish tizimida ushlanib qoladi yoki og‘iz-halqumda cho‘kadi va u yerdan yutiladi. Preparatning yutib yuborilgan qismi me’da-ichak yo‘llaridan so‘riladi va fenol sulfatiga qadar yaqqol tizim oldi metabolizmiga uchraydi. Preparatning nafas yo‘llarida cho‘kkan qismi o‘pka to‘qimasida va qon tomirlar tarmog‘ida so‘riladi, undan keyin jigarda metabolizmga uchraydi. Ammo o‘pkada metabolizmga uchramaydi. Asosan siydik bilan o‘zgarmagan holda va fenol sulfati ko‘rinishida chiqariladi. Preparatni unchalik katta bo‘lmagan qismi ahlat bilan chiqariladi. Vena ichiga yuborilgan salbutamolning yarim chiqarilish davri 4-6 soatni tashkil qiladi. Vena ichiga, ichga yoki ingalyatsion yo‘l bilan yuborilgan salbutamolning deyarli barcha dozasi 72 soat davomida chiqariladi. Salbutamolni plazma oqsillari bilan bog‘lanishi taxminan 10% ni tashkil qiladi.

Bronxial astmada va o‘pkaning surunkali obstruktiv kasallida (O‘SOK), shu jumladan surunkali bronxit va o‘pka emfizemasida qaytuvchan bronxokonstriktsiyani simptomatik davolash. Jismoniy zo‘riqish yoki allergen ta’sirida chaqiriladigan astmani profilaktika qilish. Preparat birinchi navbatda astma simptomlarini yengillashtirish uchun ishlatiladi, bunda uni qo‘llash buyurishlar muddatini kechiktirishga va ingalyatsion kortikosteroidlarni muntazam qo‘llashga olib kelmaydi.

Preparat faqat ingalyatsion yuborish uchun mo‘ljallangan. Dozalar individual ravishda tanlanadi. Kattalar va 12 yoshdan oshgan bolalar Astma xurujlarini yengillashtirish: talab bo‘yicha 1-2 ingalyatsiya. Maksimal doza: sutkada 8 ingalyatsiya. Jismoniy yuklama yoki allergenni ta’sirida chaqiriladigan astma simptomlarini profilaktika qilish: 2 ingalyatsiya, simptomlarni rivojlanishini keltirib chiqaruvchi hodisadan 10-15 minut oldin. 12 yoshdan kichik bolalar Astma xurujlarini yengillashtirish: talab bo‘yicha 1 ingalyatsiya. Maksimal doza: sutkada 8 ingalyatsiya. Jismoniy yuklama yoki allergenni ta’sirida chaqiriladigan astma simptomlarini profilaktika qilish: 1 yoki agar talab qilinsa simptomlarni rivojlanishini keltirib chiqaruvchi hodisadan 10-15 minut oldin 2 ingalyatsiya. Qo‘llash usuli Aerozol ingalyatorlar ko‘pincha noto‘g‘ri ishlatiladi. Shuning uchun ingalyator bilan to‘g‘ri foydalanishni o‘rganish va shifokorga borganda uni ishlatilishini to‘g‘riligini muntazam tekshirish muhim. Bolalarda va aerozolni  ajralib chiqishi bilan nafas olishni sinxronizatsiya qilinishi qiyin bo‘lgan patsiyentlarda SALBUTAMOLni Vortex® speyseri yoki AeroChamber® Plus bilan ishlatish mumkin. Vortex® speyseri yoki AeroChamber® Plus bilan foydalanish bo‘yicha yo‘riqnoma qurilmada keltirilgan. Qurilmani tayyorlash/qayta tayyorlash Agar SALBUTAMOL ingalyatori birinchi marta ishlatilayotgan bo‘lsa yoki u 7 kun davomida yoki undan ko‘p ishlatilmagan bo‘lsa, uni ishlashini tekshirish talab qilinadi. Buning uchun qo‘llashdan oldin himoya qopg‘og‘ini yechish, ingalyatorni chayqatish va havoga ikki marta purkash kerak. Ingalyatorni qo‘llash bo‘yicha yo‘riqnoma: Iloji boricha ingalyatorni  tik turgan yoki o‘tirgan holatda ishlating. Himoya qopqoqchasini oching. Mundshtukni ichki va tashki yuzasini tozaligiga ishonch hosil qiling. Ingalyatorni ishlatishdan oldin bir necha sekund davomida yaxshilab chayqating.

Nojo‘ya samaralar tizim-a’zolar sinflariga va rivojlanish tez-tezligiga muvofiq taqsimlangan. Nojo‘ya samaralar tez-tezligi bo‘yicha quyidagi toifalarga bo‘linishi mumkin: juda tez-tez (≥1/10), tez-tez (≥1/100 va <1/10), tez-tez emas (≥1/1000 va <1/100), kam hollarda (≥1/10000 va <1/1000), juda kam hollarda (<1/10000), tez-tezligi noma’lum (mavjud  bo‘lgan ma’lumotlar bo‘yicha paydo bo‘lish tez-tezligini aniqlashning iloji yo‘q). Har bir tez-tezlikdagi guruhda nojo‘ya samaralar og‘irlikni kamayishi tartibida  keltirilgan.

Preparatning ta’sir etuvchi va yordamchi moddalariga yuqori sezuvchanlikda qo‘llash mumkin emas.

Ksantin hosilalarini, sterioidlarni yoki diuretiklarni bir vaqtda qo‘llanganda gipokaliyemiya kuchayishi mumkin. Bronxial astma bilan xastalangan patsiyentlarda beta-blokatorlarni buyurish og‘ir bronxospazmni rivojlanish xavfi bilan bog‘liq. Shuningdek SALBUTAMOLni odatda  noselektiv beta-blokatorlari bilan birga buyurish mumkin emas. Salbutamolni qabul qilayotgan patsiyentlarda galogen saqlovchi anestetiklarni buyurilganda (galotan, metoksifluran yoki enfluran kabi) og‘ir yurak aritmiyalarini va gipotenziyani rivojlanish xavfi mavjud. Agar galogen saqlovchi anestetiklar yordamida  anesteziyani o‘tkazish rejalashtirilganda SALBUTAMOLni anesteziyani o‘tkazishdan oldin kamida 6 soat davomida ishlatmaslik kerak. Monoaminooksidaza ingibitorlari va tritsiklik antidepressantlar yurak-qon tomir tizimi tomonidan noxush samaralarni paydo bo‘lish xavfini oshirishi mumkin. SALBUTAMOL preparatini qo‘llash chaqirgan gipokaliyemiya digoksin – induktsiyalangan aritmiyalarni rivojlanishiga moyillikni oshirishi mumkin.

Bronxial astmani davolash odatda patsiyentni ehtiyojiga moslashtirilgan dastur bo‘lib, bunda patsiyentni o‘tkazilgan davolashga bo‘lgan javob reaktsiyasi klinik va tashqi nafas faoliyatini ko‘rsatkichlari yordamida nazorat qilinishi kerak. Beta2-agonistlariga doimiy oshib boradigan ehtiyoj astmani zo‘rayishini ko‘rsatadi va davolashni qayta ko‘rib chiqishni talab qiladi. Doimiy kechuvchi bronixial astmasi bo‘lgan patsiyentlarda  bronxodilatatorlarni monoterapiya yoki asosiy davolash vositasi sifatida ishlatmaslik kerak. SALBUTAMOL quyidagi holatlarda ehtiyotkorlik bilan va uni qo‘llash uchun aniq ko‘rsatmalarga rioya qilib ishlatish kerak: yurak tomonidan og‘ir buzilishlar, ayniqsa yaqinda o‘tkazilgan miokard infarkti;yurak ishemik kasalligi, gipertrofik obstruktiv kardiomiopatiya va taxiaritmiya;og‘ir va davolanmagan gipertenziya;anevrizma;nazorat qilinishi qiyin bo‘lgan qandli diabet;feoxromatsitoma;nazorat qilib bo‘lmaydigan gipertireoz;davolanmagan gipokaliyemiya. Simpatomimetiklar, shu jumladan SALBUTAMOL qo‘llanganida yurak-qon tomir tizimi tomonidan nojo‘ya samaralar paydo bo‘lishi mumkin. Kam hollarda beta-agonistlarni qo‘llanishi bilan bog‘liq miokard ishemiyasini paydo bo‘lishi to‘g‘risida xabarlar bor. Yurakni og‘ir yondosh kasalliklari (masalan, yurakni ishemik kasalligi, aritmiya, yoki og‘ir yurak yetishmovchiligi bilan) bo‘lgan SALBUTAMOL qo‘llayotgan patsiyentlar ko‘krakda og‘riq yoki boshqa zo‘rayish simptomlari paydo bo‘lganida shifokorga murojaat qilishlari kerakligi to‘g‘risida ogohlantirilishlari kerak. Nafasni qiyinlashishi va ko‘krakda og‘riq kabi simptomlarni ayniqsa sinchiklab baholash kerak, chunki ular ham respirator, ham kardial kelib chiqishga ega bo‘lishlari mumkin. Ksantin hosilalarini, steroidlarni yoki diuretiklarni bir vaqtda qo‘llanganda, shuningdek gipoksiya paydo bo‘lganida gipokaliyemiya chuqurlashishi mumkin. Shunday qilib, xavf guruhi patsiyentlarda, shuningdek bronxial astmani SALBUTAMOLni aerozol ingalyatsiya uchun ko‘rinishida yuqori dozalari bilan davolanganda qonda kaliyni darajasini nazorat qilish lozim. Beta2-agonistlari giperglikemiya chaqirishi mumkin bo‘lganligi tufayli SALBUTAMOL preparatini qandli diabet bilan xastalangan shaxslarda qo‘llanganda, qonda glyukozani darajasini qo‘shimcha nazorat qilish lozim. Noselektiv beta-blokatorlar salbutamolni ta’sirini bostirishi mumkin. Bronxial astma bilan xastalangan patsiyentlarda beta-blokatorlarni qo‘llash og‘ir bronxospazmni paydo bo‘lish xavfi bilan bog‘liq. Shunday qilib, SALBUTAMOL va noselektiv beta-blokatorlar odatda bir vaqtda buyurilmasligi kerak. Astmani nazoratini to‘satdan va kuchayib boruvchi yomonlashuvi hayot uchun xavfli bo‘lishi mumkin. Patsiyentlar SALBUTAMOLni ta’siri pasayganda shifokorga murojaat qilishlari kerak, chunki takror ingalyatsiya qilinishi boshqa muhim davolashni buyurish muddatini kechiktirish uchun sabab bo‘lmasligi kerak. Bunday holatlarda kortikosteroidlarni yuqori dozalari bilan davolashni ko‘rib chiqish kerak. Boshqa ingalyatsion preparatlari kabi, SALBUTAMOL hushtaksimon nafasni kuchayishi bilan kechadigan paradoksal bronxospazmni keltirib chiqishi mumkin. Bunday hollarda preparatni darhol bekor qilish va boshqa davolashni buyurish lozim. SALBUTAMOL preparatni qo‘llash dopingga testini ijobiy natijalariga olib kelishi mumkin. Ushbu preparatni doping sifatida ishlatish sog‘liqni yomonlashishiga olib kelishi mumkin.

Hayvonlarda reproduktiv toksiklik aniqlangan. Homilador ayollarda preparatni qo‘llash xavfsizligi aniqlanmagan. Preparatni homiladorlik vaqtida faqat mutloq zarur bo‘lgandan tashqari holatlarda qo‘llash mumkin. Odamda salbutamolni ko‘krak sutiga kirish ehtimoli tufayli, uni emizikli ayollarga qo‘llash masalasini sinchiklab ko‘rib chiqish kerak. Emizikli chaqaloqlar uchun bo‘lgan xavfni istisno qilish mumkin emas. Yoki emizishni, yoki salbutamol bilan davolashni to‘xtatish to‘g‘risidagi qarorni ona uchun kutilayotgan foyda va bola uchun emizishdan bo‘lgan foydani baholagandan keyingina qabul qilinadi.

30oS dan yuqori bo‘lmagan haroratda saqlansin. Ingalyator gorizontal holatda yoki mundshtukini pastga qaratgan holatda saqlansin. Ballonda bosim ostidagi suyuqlik saqlanadi. Ballonni 50oS dan yuqori haroratni ta’siriga, xatto qisqa muddatga bo‘lsa ham tushirmang. Yuqori harorat, bevosita quyosh nurlarini ta’siridan va muzlab qolishidan himoya qiling. Ballonni teshmang, xatto u bo‘sh bo‘lsa ham.

Dozani oshirib yuborilishida yuqorida sanab o‘tilgan nojo‘ya samaralar to‘satdan paydo bo‘lishi va ular yaqqol namoyon bo‘lishi mumkin. Tipik simptomlar bo‘lib quyidagilar hisoblanadi: taxikardiya, kuchli yurak urishi, yurak aritmiyasi, qo‘zg‘alish, uyquni buzilishi, ko‘krak qafasida og‘riq va og‘ir tremor, ayniqsa qo‘llarni, shuningdek tananing hamma qismining tremori. Me’da-ichak yo‘llari tomonidan: ayniqsa preparat ichga tushganida yuzaga kelgan intoksikatsiya tufayli shikoyatlar, shu jumladan ko‘ngil aynishi paydo bo‘ladi. Ba’zida salbutamolni haddan ziyod dozalarini qabul qilingandan keyin psixotik reaktsiyalar kuzatilgan. Salbutamol dozasini oshirib yuborilishi sababli kaliyni hujayra ichki bo‘shlig‘iga o‘tishi aniqlangan, bu gipokaliyemiyaga va giperkaliyemiyaga olib kelgan. Dozani oshirib yuborilishining davolash asosan simptomatik hisoblanadi. Quyidagi tadbirlarni o‘tkazish tavsiya qilinadi: Preparatni haddan ziyod miqdori yutib yuborilganda me’dani yuvishni o‘tkaziladi. Preparatni so‘rilishini faollashtirilgan ko‘mir va surgi vositalari yordamida kamaytirish mumkin.Yurak tomonidan simptomlar kardiselektiv beta-blokatorlarni qo‘llash bilan bartaraf qilinadi. Bunda bronxial astma bilan xastalangan patsiyentlarda bronxospazmni paydo bo‘lish yuqori xavfini hisobga olish kerak.Yurak funktsiyasini nazorat qilish uchun EKG ni nazorati ko‘rsatilgan.Yaqqol arterial gipotenziya paydo bo‘lganida hajmni to‘ldirish tavsiya qilinadi (masalan, plazma o‘rnini bosuvchi vositalar). Gipokaliyemiyani rivojlanish ehtimolini e’tiborga olish lozim. Elektrolit muvozanatini muvofiq nazorati va zarur bo‘lganida uni muvofiqlashtirish tavsiya qilinadi. Bundan tashqari gipokaliyemiyani, giperlipidemiyani yoki ketonemiyani chaqirishi mumkin bo‘lgan har qanday preparatlar bilan oldingi davolashni hisobga olish kerak.

Retsept buyicha beriladi

Dozalovchi klapani va plastik applikatori bo‘lgan alyumin ballon. 200 ingalyatsiya uchun mo‘ljallangan 1 ingalyator (8,5 g aerozol ingalyatsiya uchun ekvivalent suspenziya) va qo‘llash uchun yo‘riqnomasi bilan birga karton qutida.

2 yil.