tiniq, rangsiz eritma.

Tizimli qo‘llash uchun gormon preparatlari. Vazopressin va uning analoglari.

N01V A02.

Antidiuretik vosita sifatida: markaziy genezli qandsiz diabetni davolash;gipofizektomiya, gipofiz sohasidagi operatsiya yoki bosh miya jarohatidan keyin antidiuretik gormonni tranzitor yetishmovchiligi yoki yo‘qligi bo‘lganida jarohatdan keyingi poliuriya va polidipsiyada. Diagnostik vosita sifatida: buyrakning kontsentratsion qobiliyatini aniqlash uchun ekspress-test sifatida;qandsiz diabetning differentsial diagnostikasi uchun qo‘llanadi.

Preparat intranazal qo‘llanadi. Qo‘llashdan oldin burunni tozalash kerak. Nazal applikatorni burun teshigiga kiritish va 1 marta bosish kerak. 1 marta purkashda 10 mkg dozani chiqishi ta’minlanadi. Agar yuqoriroq dozani yuborish talab etilsa, preparatni burunning boshqa teshigiga yuborish kerak. Purkaganda burun orqali erkin nafas olish kerak. Qo‘llagandan keyin applikatorga himoya qalpoqchasini kiydirish kerak. Qandsiz diabet va posttravmatik poliuriya va markaziy genezli polidipsiya Dozani individual ravishda tanlash kerak. Bolalar uchun o‘rtacha sutkalik dozasi 10 mkg, kattalar uchun – 10-20 mkg ni tashkil qiladi. Minirin nazal spreyning 10 mkg dan past dozalarini qo‘llash mumkin emas. Agar suyuqlikni tutilish va/yoki giponatriyemiya belgilari kuzatilsa, davolashni vaqtincha to‘xtatish va dozaga tuzatish kiritish kerak. Intranazal yuborish (sutkalik dozani 1-2 bir martalik dozaga bo‘lish kerak) Sutkalik doza (mkg)Yordamida yuborishKattalar10-20 mkg1-2 purkash1 yoshdan oshgan bolalar10 mkg1 purkash Dovolashni boshlashdan oldin shifokor preparatning dozasini optimal darajada titrlash uchun siydik miqdori va siydikning osmolyalligini aniqlashi kerak. Davolash samarasizligida dozani oshirish kerak. Davolash ikkita parametrga: uyquni adekvat davomiyligi va adekvat suv muvozanatiga qaratilgan bo‘lishi kerak. Buyrakning kontsentratsion qobiliyatini aniqlash uchun va qandsiz diabetning differentsial diagnostikasi uchun ekspress-test Intranazal yuborish Sutkalik doza (mkg)Yordamida yuborishKattalar1x40 mkg4 purkash1 yoshdan oshgan bolalar1x20 mkg2 purkash1 yoshgacha bo‘lgan bolalar1x10 mkg1 purkash Ekspress-test qandsiz diabet va boshqa genezli poliurik sindrom o‘rtasida differentsial diagnostika uchun, shuningdek siydik chiqarish yo‘llarining infektsiyasi (tsistit, piyelonefrit) bilan bog‘liq buyrakning kontsentratsion qobiliyatini pasayishini aniqlash uchun qo‘llanadi. U shuningdek tubulointerstitsial shikastlanishni, masalan litiy preparatlari, analgetiklar, ximioterapevtik preparatlar va immunosupressorlar chaqirgan shikastlanishlarni erta diagnostikasi uchun qo‘llanadi. Testni boshlashdan oldin siydikning osmolyalligini aniqlash kerak. Desmopressin yuborilgandan keyin siydikning 2 sinamasi olinadi (2 va 4 soatdan keyin olgan afzal). Birinchi soat davomida olingan siydikni alohida to‘plash va to‘kib yuborish kerak. Siydikning ikkala sinamasida osmolyallikni aniqlash kerak. Buyrakning kontsentratsion qobiliyatini aniqlash uchun osmolyallikning erishilgan eng yuqori ko‘rsatkichi tekshiruvdan oldingi ko‘rsatkich yoki patsiyentning yoshiga mos referent ko‘rsatkich (kattalar uchun 800-1000 mOsm/kg) bilan solishtiriladi. Siydikning osmolyalligining past ko‘rsatkichi, uni oshmasligi yoki biroz oshishi buyrakning kontsentratsion qobiliyatini buzilishidan dalolat beradi. Agar siydikning osmolyalligi sezilardi darajada oshsa, siydikning xajmi esa sezilarli darajada kamaysa, bu poliuriya markaziy genezli qandsiz diabet bilan bog‘liqligini ko‘rsatadi. Bolalar. Bolalarda preparatning dozasini nazorat qilish maqsadida kattalar kuzatuvi ostida qo‘llanadi. 1 yoshgacha bo‘lgan bolalarda buyrakning kontsentratsion qobiliyatini aniqlash uchun test faqat keyinchalik kuzatuv bilan statsionar sharoitda o‘tkaziladi.

desmopressin yoki preparatning har qanday komponentiga yuqori sezuvchanlik;birlamchi yoki psixogen polidipsiya (siydik ishlab chiqarilishiga olib keladi, bu 40 ml/kg/24 soatdan oshadi), alkogolizmi bo‘lgan bemorlardagi polidipsiya;Villebrand klassik kasalligining og‘ir shakllari (IIb tip), VIII omil faolligini 5% gacha pasayishi va VIII omilga antitelalarni mavjudligi;yurak yetishmovchiligi va diuretiklarni buyurishni talab etuvchi boshqa holatlar;giponatriyemiya;o‘rtacha yoki og‘ir buyrak yetishmovchiligi (kreatinin klirensi minutiga 50 ml dan kam);antidiuretik gormon sekretsiyasini buzilishi sindromida qo‘llash mumkin emas.

Antidiuretik gormonni noadekvat sekretsiyasi sindromini (AGNSS) chaqirishi mumkin bo‘lgan preparatlar, masalan tritsiklik antidepressantlar, serotoninni qayta qamrab olinishining selektiv ingibitorlari, xlorpromazin va karbamazepin, shuningdek sulfonilmochevina sinfiga mansub ayrim diabetga qarshi preparatlar (xususan xlorpropamid) antidiuretik samarani kuchaytirishi va suyuqlikni tutilishi yoki giponatriyemiya xavfini oshirishi mumkin. Nosteroid yallig‘lanishga qarshi dori vositalari suyuqlikni tutilishi yoki giponatriyemiyaga olib kelishi mumkin. Oksitotsinni bir vaqtda qo‘llaganda antidiuretik samarani kuchayishi va bachadon perfuziyasini pasayishini e’tiborga olish kerak. Klofibrat va indometatsin desmopressinning antidiuretik samarasini kuchaytirishi mumkin, ayni vaqtda glibenklamid va litiy tuzlarini uni susaytirishi mumkin. Agar yuqorida ko‘rsatilgan dori vositalari bir vaqtda qo‘llanilsa, arterial bosim, qon plazmasida natriyning kontsentratsiyasi va siydik chiqarilishini nazorat qilish kerak. Desmopressinni jigarda metabolizmga ta’sir ko‘rsatuvchi preparatlar bilan o‘zaro ta’sirining ehtimoli kam, chunki in vitro sharoitda odam jigar xujayralarining mikrosomal metabolizmini  desmopressinning ahamiyatli darajada metabolizmlanishini ko‘rsatmagan. Lekin in vivo sharoitda rasmiy tadqiqotlar o‘tkazilmagan.

Minirin nazal spreyni faqat desmopressinni peroral qo‘llash mumkin bo‘lmagan holatlardagina qo‘llash kerak. Davolashni eng past dozalardan boshlash, dozani asta-sekin oshirish, ehtiyotkorlikka rioya qilish kerak. Desmopressin bilan davolash suyuqlikni iste’mol qilishni cheklash bilan olib borilmasa ma’lum belgilar va simptomlar bilan yoki ularsiz (bosh og‘rig‘i, ko‘ngil aynishi/qusish, tana vaznini oshishi va shishlar) suyuqlikni tutilishi va/yoki giponatriyemiyaga olib kelishi mumkin. Og‘ir holatlarda bosh miya shishi, tirishishlar va koma rivojlanishi mumkin. Barcha patsiyentlarni, ota-onalarni (agar patsiyent bola bo‘lsa) va tibbiyot hodimlarni suyuqlik bilan yuklamalani oshirishdan (shu jumladan suvda suzganda ham) saqlanish zarurligi haqida ogohlantirish kerak. Qusish yoki diareya yuzaga kelgan hollarda, suyuqlik muvozanati tiklanmaguncha desmopressinni qo‘llashni to‘xtatish kerak. Tavsiya etilgan boshlang‘ich dozani qabul qilishga  rioya qilinishi va vazopressin sekretsiyasini oshiruvchi preparatlarni yondosh qo‘llashni inkor etilishi orqali giponatriyemik tirishishlar xavfi minimumga yetkazilishi mumkin. Preparatni diagnostik maqsadda qo‘llanilganda preparatni yuborishdan 1 soat oldin va yuborilgandan keyin kamida 8 soat davomida suyuqlikni  1 soatda 0,5 l dan oshmaslik tartibiga rioya qilish kerak. Markaziy genezli qandsiz diabetni davolaganda og‘ir giponatriyemiya Minirin nazal spreyni qo‘llash bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Burun shilliq qavatini shikastlanishlari (masalan chandiq, shish) bo‘lganda intranazal yuborish preparatni so‘rilishini buzilishiga olib kelishi mumkin. Bunday hollarda desmopressinni qo‘llash mumkin emas. Tana vaznini oshishi dozani oshirib yuborilishi yoki ko‘pincha gipergidratatsiya bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Suyuqlikni tutilishini patsiyentning tana vaznini monitoringi, shuningdek qon plazmasida natriyning kontsentratsiyasini yoki plazmaning osmolyalligini aniqlash orqali nazorat qilish kerak. Davolashni boshlashdan oldin qovuqning og‘ir darajadagi disfunktsiyasi va qovuqning chiqish teshigini obstruktsiyasi yo‘qligiga ishonch hosil qilish kerak. Bolalarda, keksa yoshdagi patsiyentlarda va qon zardobida natriyning kontsentratsiyasi past bo‘lgan patsiyentlarda giponatriyemiya xavfi yuqori bo‘ladi. Tizimli infektsiyalar, isitma, gastroenterit kabi suyuqlik va/yoki elektrolit disbalansiga olib kelishi mumkin bo‘lgan o‘tkir interkurrent kasalliklar rivojlangan hollarda desmopressin bilan davolashni to‘xtatish yoki uning dozasiga tuzatish kiritish kerak. Minirin nazal spreyni quyidagi holatlarda ehtiyotkorlik bilan qo‘llash kerak: bosh miya ichki bosimini oshishi xavfi bo‘lgan patsiyentlarda;suyuqlik va/yoki elektrolit disbalansi bilan xarakterlanadigan holatlarda;trombozlar rivojlanishi xavfi bo‘lgan patsiyentlarda. Quyidagi holatlarda giponatriyemiyani oldini olishga qaratilgan choralar ko‘rish, shu jumladan suyuqlikni iste’mol qilishni cheklash va qon zardobida natriyning kontsentratsiyasini muntazam aniqlash kerak: Antidiuretik gormonni noadekvat sekretsiyasi sindromi (AGNSS) chaqirishi mumkin bo‘lgan preparatlar, masalan tritsiklik antidepressantlar, serotoninni qayta qamrab olinishining selektiv ingibitorlari, xlorpromazin, karbamazepin va sulfonilmochevina sinfiga mansub diabetga qarshi ayrim preparatlarni bir vaqtda qo‘llaganda;nosteroid yallig‘lanishga qarshi dori vositalari bilan bir vaqtda davolaganda. Qayd etilgan keyingi davrda markaziy genezli qandsiz diabetni davolash uchun qo‘llanilgan nazal sprey tarkibida desmopressin mavjudligi bilan bog‘liq og‘ir giponatriyemiya rivojlanishi haqida bir necha xabarlar bo‘lgan. Mukovistsidozi bo‘lgan bemorlarda Minirin nazal spreyni ehtiyotkorlik bilan qo‘llash kerak. Gipergidratatsiyani oldini olish uchun suv muvozanatini tutib turish kerak. Preparat tarkibida mavjud bo‘lgan benzalkoniy xloridi konservanti, ayniqsa uzoq vaqt qo‘llanilganda burun shilliq qavatining shishini chaqirishi mumkin. Agar bunday reaktsiyaga (surunkali tumov) gumon bo‘lganda, patsiyentni preparatning konservantsiz nazal shakliga o‘tkazish kerak. Agar bunday preparatlar mavjud bo‘lmasa, preparatni boshqa dori shaklida qo‘llash imkonini ko‘rib chiqish kerak. Homiladorlik yoki emizish davrida qo‘llanishi Desmopressinning nazal shaklini homiladorlik yoki emizish davrida qo‘llanishining klinik tadqiqotlari ona yoki bola uchun biron bir salbiy oqibatlarini aniqlamagan. Minirin nazal spreyni homiladorlik vaqtida antidiuretik gormon tanqisligini o‘rinbosar davolash uchun qo‘llash mumkin. Qandsiz diabeti bo‘lgan homilador ayollar (n=53) va gemorragik asoratlari bo‘lgan homilador ayollar (n=216) ishtirokida o‘tkazilgan tadqiqotning chop etilgan ma’lumotlari desmopressinning homiladorlikka va homila yoki yangi tug‘ilgan chaqaloqning sog‘ligiga nojo‘ya ta’sirini aniqlamagan. Hozirgi vaqtda boshqa tegishli epidemiologik ma’lumotlar mavjud emas. Hayvonlarda o‘tkazilgan tadqiqotlar homiladorlik, homilani embrional/fetal rivojlanishi, tug‘ruq yoki tug‘ruqdan keyingi rivojlanishga bevosita yoki bilvosita noxush ta’sirini aniqlamagan. Homilador ayollarga desmopressinni ehtiyotkorlik bilan buyurish kerak. Reproduktiv funktsiya yuzasidan hayvonlarda o‘tkazilgan tadqiqotlar hayvonlarga va ularning avlodiga klinik relevant ta’sir aniqlamagan. In vitro sharoitda odam yo‘ldoshi kotiledoni modelining tahlili, desmopressinni tavsiya etilgan dozaga muvofiq terapevtik kontsentratsiyalarda qo‘llanilganda desmopressinni yo‘ldosh orqali o‘tkazilishi kuzatilmasligini namoyish qilgan. Desmopressinning yuqori dozalarini (300 mkg intranazal) qabul qilgan onalarning ko‘krak sutining tahlil natijalari chaqaloqqa o‘tishi mumkin bo‘lgan desmopressinning miqdori diurezga ta’sir ko‘rsatishi uchun zarur bo‘lgan miqdorda sezilarli darajada kamligidan dalolat beradi. Faqat Minirin nazal spreyning juda kam miqdori ko‘krak sutiga o‘tadi. Avtotransportni yoki boshqa mexanizmlarni boshqarganda reaktsiya tezligiga ta’sir ko‘rsatish qobiliyati Minirin nazal sprey avtotransport yoki boshqa mexanizmlarni boshqarish qobiliyatiga ta’sir qilmaydi yoki juda ahamiyatsiz darajada ta’sir ko‘rsatadi. Preparat bolalar ololmaydigan joyda saqlansin va yaroqlilik muddati o‘tgach qo‘llanilmasin.

25°S dan yuqori bo‘lmagan haroratda saqlansin. Preparatni birinchi marta qo‘llagandan keyin vertikal holatda saqlansin.

Minirin nazal spreyining dozasini oshirib yuborilishi suyuqlikni tutilishi va giponatriyemiya xavfini oshishi bilan kechuvchi ta’sir davomiyligini oshishiga olib keladi. Dozani oshirib yuborilishi simptomlari quyidagi holatlarda yuzaga kelishi mumkin: haddan tashqari yuqori doza qo‘llanilganda;desmopressinni qo‘llash vaqtida yoki qo‘llagandan keyin yaqin orada haddan tashqari ko‘r suyuqlik iste’mol qilganda;intranazal yuborilganda so‘rilishi uchun alohida sharoitlarni mavjudligida. Dozani oshirib yuborilishi tana vaznini oshishi (suyuqlikni tutilishi), bosh og‘rig‘i, ko‘ngil aynishi, o‘rtacha gipertenziya, taxikardiya, qizib ketish hissi, og‘ir hollarda – gipergidratatsiya va tirishishlar kabi simptomlar bilan namoyon bo‘ladi. Bolalarda dozani oshirib yuborilishi dozani yetarli darajada sinchkovlik bilan tanlamaslik oqibatida yuzaga kelishi mumkin. Doza oshirib yuborilganda og‘irlik darajasiga qarab dozani kamaytirish, alohida qabul qilishlar orasidagi intervalni oshirish yoki preparatni qo‘llashni to‘xtatish kerak. Bosh miyani shishini mavjudligi patsiyentni darhol reanimatsiya bo‘limiga gospitalizatsiyasini talab etadi. Bolalardagi tirishishlar ham darhol jadal davolashni talab etadi. Desmopressinga spetsifik antidot yo‘q. Agar diuretik davolash uchun ko‘rsatmalar bo‘lsa, saluretiklarni, masalan furosemidni qo‘llash mumkin.

Retsept bo‘yicha

5 ml dan to‘q shisha flakonda (dozalovchi moslama, nazal applikator va himoya qalpoqchali); 1 flakondan karton qutida.

3 yil. Preparatni birinchi marta qo‘llagandan keyin 25°S dan yuqori bo‘lmagan haroratda 2 oy davomida saqlansin.