tiniq, rangsiz yoki och-sariq rangli eritma.

Antitrombotik vositalar. Geparin va uning hosilalari asosidagi bevosita antikoagulyantlar.

V01AV01.

Chuqur venalar trombozi va o‘pka arteriyasining tromboemboliyasini oldini olish. Chuqur venalar trombozi, o‘pka arteriyasining tromboemboliyasi, o‘tkir koronar sindrom (O‘KS), miokard infarkti, periferik arteriyalarning o‘tkir okklyuziyasini davolashda qo‘llaniladi. Ekstrakorporal qon aylanishida va gemodializda qon ivishini oldini olish uchun qo‘llaniladi.

Geparin uzluksiz vena ichiga infuziya ko‘rinishida yoki muntazam vena ichiga inyektsiyalar, shuningdek teri ostiga (qorin sohasiga) buyuriladi. Profilaktika (oldini olish) maqsadida – teri ostiga sutkada 5000 TB dan, 8-12 soatlik interval bilan yuboriladi. Teri ostiga inyektsiyalar uchun odatdagi joy qorinning old-lateral devori hisoblanadi (istisno hollarda yelka yoki sonning yuqori sohasiga yuboriladi), bunda ingichka igna ishlatiladi, eritmani yuborish tugagunicha katta va ko‘rsatgich barmoq orasida tutib turiladigan teri burmasiga chuqur qilib perpendikulyar yuboriladi. Har gal yuborish joyini almashtirib turish kerak (gematoma shakllanishidan saqlanish uchun). Birinchi inyektsiyani operatsiya boshlanishidan 1-2 soat oldin qilish kerak; operatsiyadan keyingi davrda 7-10 kun davomida, zarurati bo‘lganida esa – uzoqroq vaqt davomida yuboriladi. Davolash maqsadlarida yuboriladigan geparinning boshlang‘ich dozasi odatda 5000 TB ni tashkil qiladi. Samarani bir maromda tutib turuvchi dozalari qo‘llash usuliga qarab belgilanadi: – uzluksiz vena ichiga infuziyada soatiga 1000-2000 TB dan (sutkada 24000-48000 TB) buyuriladi, geparin 0,9% li natriy xloridi eritmasida suyultiriladi; – vaqti-vaqti bilan vena ichiga inyektsiyalarda 5000-10000 TB geparin har 4 soatda buyuriladi. Vena ichiga yuborishda geparinning dozalari shunday tanlanadiki, unda faollangan qisman tromboplastin vaqti (FQTV) nazoratdan 1,5-2,5 marta katta bo‘lishi kerak. Kichik dozalar (5000 TB kuniga 2-3 marta) teri ostiga yuborilganida tromb hosil bo‘lishi yuzasidan muntazam nazorat qilish uchun FQTV talab qilinmaydi, chunki u juda oz darajada oshadi. Uzluksiz vena ichiga infuziya geparinni qo‘llash bo‘yicha eng samarali usul bo‘lib, muntazam (vaqti-vaqti bilan) inyektsiyalardan yaxshi, chunki barqarorroq gipokoagulyatsiyani ta’minlaydi va qon ketishini kamroq chaqiradi. Ekstrakorporal qon aylanishi o‘tkazilganida 140-400 TB/kg dozada yoki 500 ml qonga 1500-2000 TB dan yuboriladi. Gemodializda oldin vena ichiga 10000 TB, so‘ngra muolajaning o‘rtasida – yana 30000-50000 TB yuboriladi. Keksa yoshli patsiyentlarga, ayniqsa ayollarga, dozalar pasaytirilgan bo‘lishi kerak. Bolalarga preparat vena ichiga tomchilab yuboriladi. Nazorat bilan solishtirilganda FQTV, doimiy tezlikda uzluksiz infuziya usuli bilan yuboriladigan fraktsiyalanmagan geparinning sutkalik dozasi, bolalarda 700-800 TB/kg ga yetishi mumkin. Bir yoshli bolalarda fraktsiyalanmagan geparinni yuborish fonida gipokoagulyatsion samaraga erishish gemorragik asoratlarning sabablaridan biri bo‘lishi mumkin. Geparinga o‘zgaruvchan sezuvchanligi yoki geparinga rezistentligi bo‘lgan patsiyentlarga istalgan terapevtik samaraga erishish uchun geparinning teskari proportsional ancha yuqoriroq dozalarini yuborish talab etilishi mumkin (“Maxsus ko‘rsatmalar” bo‘limiga qarang).

Allergik reaktsiyalar: teri giperemiyasi, dori isitmasi, eshakemi, rinit, teri toshmasi va oyoq kaftlarida qizish hissi, bronxospazm, kollaps, anafilaktik shok. Bosh aylanishi, bosh og‘rig‘i, ko‘ngil aynishi, ishtahani pasayishi, qusish, diareya. Kam hollarda o‘lim bilan yakunlanuvchi trombotsitopeniya (6% bemorlarda). Geparin tomonidan induktsiyalangan trombotsitopeniya fonida: teri nekrozi, gangrena, miokard infarkti, insultni rivojlanishi bilan kechuvchi arterial tromboz. Og‘ir trombotsitopeniya rivojlanganida (dastlabki sonidan 2 marta yoki 100 ming/mkl dan kam) geparinni yuborish darhol to‘xtatiladi. Uzoq muddat davomida qo‘llanganda: osteoporoz, suyaklarni spontan sinishi, yumshoq to‘qimalarning kaltsifikatsiyasi, gipoaldosteronizm (giperkaliyemiyani rivojlanishi bilan), o‘tkinchi alopetsiya, “jigar” transaminazalari faolligini oshishi. Kam hollarda – giperkaliyemiya (surunkali buyrak yetishmovchiligi va qandli diabeti bo‘lgan patsiyentlarda rivojlanishi mumkin). Mahalliy reaktsiyalar: ta’sirlanish, og‘riq, giperemiya, yuborilgan joyda gematoma va yallig‘lanish, qon ketishi. Qon ketishlari: tipik – me’da-ichak yo‘llari va siydik yo‘llaridan, preparat yuborilgan joydan, bosimga duchor bo‘lgan sohalardan, operatsion jarohatlardan; turli a’zolarga qon quyilishi; buyrak usti bezi (buyrak usti bezi yetishmovchiligini rivojlanishi bilan), sariq tana, retroperitoneal bo‘shliq. Boshqalar: Geparin-Belmed dori vositasining tarkibida fraktsiyalanmagan geparin bilan stabilizator sifatida bakteritsid ta’sirga ega bo‘lgan benzil spirtini bo‘lishi, 2 yoshda bo‘lgan bolalarda, metabolik atsidoz, MNT susayishi, nafasni qiyinlashishi, buyrak yetishmovchiligi, arterial gipertenziya bilan namoyon bo‘luvchi anafilaktoid va toksik reaktsiyalar chaqirishi mumkin. Yuqorida sanab o‘tilgan nojo‘ya reaktsiyalar yoki mazkur dori vositasini tibbiyotda qo‘llash bo‘yicha yo‘riqnomasida ko‘rsatilmagan nojo‘ya reaktsiyalar yuz bergan hollarda shifokorga murojaat qilish lozim.

Geparinga yuqori shaxsiy sezuvchanlikda, shuningdek quyidagi holatlarda: embolik o‘pka (qon tupurish) yoki buyrak (gematuriya) zaminida paydo bo‘luvchi gemorragiyadan tashqari, har qanday sohadan qon ketishlari; gemorragik diatezlar va qon ivishini sekinlashishi bilan kechuvchi kasalliklari; qon tomirlarining yuqori o‘tkazuvchanligi, masalan Verlgof kasalligi; joylashashidan qat’iy nazar anamnezdagi takrorlanuvchi qon ketishlar; nimo‘tkir infektsion endokardit; jigar va buyraklar faoliyatini og‘ir darajada buzilishlar; jigar parenximasining og‘ir darajada shikastlanishlari; jigardagi xavfli o‘smalar; o‘tkir va surunkali leykozlar; aplastik va gipoplastik anemiyalar; yurakning o‘tkir rivojlangan anevrizmasi; venoz gangrena; miya va umurtqa pog‘onasidagi operatsiyalar; orqa miya punktsiyasidan keyingi holatlar; ko‘zlardagi operatsiyalar; bosh miya suyagi ichki qon quyilishiga gumon; yaqinda o‘tkazilgan gemorragik insult (uzoqligi 6 oygacha); xavfli arterial gipertenziya; nur bilan davolashni o‘tkazish; me’da-ichak yo‘llarining o‘smali va yarali shikastlanishlari; qandli diabetning og‘ir shakllari; shok holatlari; prostata bezi, jigar va o‘t yo‘llaridagi operatsiyalardan keyin; bola tashlash xavfi; bachadon ichki homiladorlikka qarshi vositalarni ishlatish; yangi tug‘ilgan va chala tug‘ilgan bolalarda (benzil spirtini saqlashi tufayli) preparatni qo‘llash mumkin emas. Alohida ehtiyotkorlik bilan: xavfli o‘smalar, anamnezdagi me’da-ichak yo‘llarini yarali shikastlanishlari, etiologiyasidan qat’iy nazar kaxeksiya, yaqindagi operatsiyadan keyingi va birinchi 3-8 sutka davomidagi tug‘ruqdan keyingi davr (geparin bilan davolash hayotiy ko‘rsatmalar bo‘yicha zarur bo‘lgan hollardan tashqari); keksa (60 yoshdan oshgan) patsiyentlarda; yuqori arterial bosimda alohida ehtiyotkorlik bilan qo‘llash kerak. Geparin-Belmed dori vositasining tarkibida fraktsiyalanmagan geparin bilan stabilizator sifatida bakteritsid ta’sirga ega bo‘lgan benzil spirtini bo‘lishi, 2 yoshgacha bo‘lgan bolalarda metabolik atsidoz, MNT ni susayishi, nafasni qiyinlashishi, buyrak yetishmovchiligi, arterial gipotenziya bilan namoyon bo‘luvchi anafilaktoid va toksik reaktsiyalarni chaqirishi mumkin. Nojo‘ya ko‘rinishlar rivojlanishi mumkin bo‘lgan qondagi benzil spirtining minimal kontsentratsiyasi noma’lum. Shuning uchun Geparin-Belmed dori vositasini chala yangi tug‘ilgan chaqaloqlar va bir oylikkacha bo‘lgan chaqaloqlarda gipokoagulyatsion samara chaqiruvchi dozalarda qo‘llash tavsiya etilmaydi.

Geparinning antikoagulyant ta’siri dipiridamol, gidroksixloroxinon, atsetilsalitsil kislotasi, dekstran, fenilbutazon, ibuprofen, indometatsin, probenetsid, varfarin tomonidan kuchayadi (qon ketishlar xavfi oshadi), yurak glikozidlari, tetratsiklinlar, antigistamin preparatlar, nikotin kislotasi, etakrin kislotasi tomonidan – susayadi. Trombotsitlar agregatsiyasiga ta’sir qiluvchi preparatlar kabi, NYAQV ham, masalan, aspirinni qon ketishining yuqori xavfi tufayli ehtiyotkorlik bilan qo‘llash kerak. ketorolakni hatto geparinning past dozalari bilan birga qo‘llashdan saqlanish kerak. Geparin angiotenzin II retseptorlarinig antagonistlari va angiotenzin-aylantiruvchi ferment ingibitorlari bilan bir vaqtda qabul qilinganida, giperkaliyemiya rivojlanishi mumkin. Nitroglitserinni vena ichiga yuborish fonida, geparinning antikoagulyant samarasi kamayishi mumkin. Qon ketishining yuqori xavfi geparin bilan antikoagulyantlar, epoprostenol, klopidogrel, tiklopidin, streptokinaza, dipiridamol, dekstran eritmalari yoki qon ivishini tomozlovchi har qanday boshqa preparatlar birga qo‘llanganda bo‘lishi mumkin. Ayrim tsefalosporinlar, masalan, tsefaklor, tsefaksim va tseftriakson geparin bilan bir vaqtda qo‘llanganda koagulyatsiya jarayoniga  ta’sir qilishi va qon ketishi xavfini oshirishi mumkin. Nikotin geparinning antikoagulyant samarasini qisman susaytirishi mumkin. Chekuvchilarda geparinning oshirishi talab etilishi mumkin. Nomutanosiblik Geparin ko‘pgina inyektsion preparatlar (ayrim antibiotiklar, analgetiklar va antigistamin vositalar) bilan nomunosibdir. Geparin bilan nomutanosib vositalar: alteplaza, amikatsin sulfati, amiodaron gidroxloridi, ampitsillin, aprotinin, benzilpenitsillin kaliy va natriyli tuzi, aminazin, tsiprofloksatsin, tsitarabin, dakarbazin, daunorubitsin gidroxloridi, diazepam, doksorubitsin gidroxloridi, droperidol, eritromitsin, gentamitsin sulfati, galoperidol, gialuronidaza, gidrokortizon natriy suktsinati, kanamitsin sulfati, labetolol gidroxloridi, metitsillin, metotrimeprazin, netilmitsin sulfati, nikardipin gidroxloridi, oksitetratsiklin gidroxloridi, petidin, polimiksin sulfati, prometazina gidroxloridi, streptomitsina sulfati, tobramitsin sulfati, triflyupromazin gidroxloridi, vankomitsin gidroxloridi, vinblastin sulfati, tsefalotin, tsisatrakuriy bezilati. Dobutamin gidroxloridi va geparinni aralashtirish va bir tomchilab yuboriluvchi tizim orqali infuziyani o‘tkazish mumkin emas, chunki bu cho‘kmani hosil bo‘lishiga olib kelishi mumkin. Geparin va reteplaza bir eritmada nomutanosibdir. Agar reteplaza va geparin bir tomchilab yuboriluvchi tizim orqali yuboriladigan bo‘lsa, unda u reteplazani yuborishdan oldin va keyin fiziologik eritma yoki 5% li glyukoza eritmasi yaxshilab yuvilishi kerak.

Geparin bilan davolashni gemokoagulyatsiya holatini sinchkov nazorati ostida o‘tkazish kerak. Qonning ivish holatini tekshirishlari quyidagicha o‘tkaziladi: davolashning birinchi 7 sutkasida – 2 sutkada kamida 1 marta, keyinchalik 3 sutkada 1 marta; operatsiyadan keyingi davrning birinchi kuni sutkada kamida 2 marta, 2-nchi va 3-nchi kunlari – sutkada kamida 1 marta o‘tkaziladi. Geparin bilan davolashni keskin to‘xtatish trombotik jarayonni kuchli faollashishiga olib kelishi mumkin, shuning uchun geparinning dozasini bir vaqtda bilvosita antikoagulyantlarni buyurish bilan asta-sekin pasaytirish kerak. Og‘ir darajada gemorragik asoratlarni paydo bo‘lishi va geparinni shaxsiy o‘zlashtiraolmaslik istisno hollari hisoblanadi. Gematomalarni paydo bo‘lish xavfi tufayli, fraktsiyalanmagan geparinni mushak ichiga yuborish mumkin emas. Preparatni ochiq jarohatlar va shilliq qavatlarga qo‘yish mumkin emas. Geparin yuqori molekulyar tuzilishga ega ekanligi tufayli, u alohida hollarda o‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyasini chaqirish xususiyatiga ega. Shunday reaktsiyalarga moyilligi bo‘lgan bemorlarga, preparatning birinchi dozasini yuborish oldidan geparinning katta bo‘lmagan miqdorini yuborish kerak. O‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalari rivojlangan hollarda, biron-bir boshqa antikoagulyantlarni buyurish tavsiya etiladi. Geparinga tasdiqlangan o‘ta yuqori sezuvchanligi bo‘lgan patsiyentlarga ushbu dori vositasini yuborish faqat hayot uchun xavfli vaziyatlarda amalga oshirilishi mumkin. Davolashni boshlashdan oldin va xamma davolash kursi davomida trombotsitlar sonini aniqlash tavsiya etiladi. Trombotsitlar sonini monitoringi preparat buyurilayotgan ko‘rsatmalar va uning dozasidan qat’iy nazar zarur. Preparat quyidagi hollarda ehtiyotkorlik bilan qo‘llanadi: metabolik atsidoz, MNT susayishi, nafasni qiyinlashishi, buyrak yetishmovchiligi, arterial gipotenziya bilan namoyon bo‘luvchi toksik sindromini rivojlanish xavfi tufayli 2 yoshgacha bo‘lgan bolalarda; AB yuqori bo‘lgan keksa yoshli patsiyentlarda; xavfli o‘smalarda, anamnezdagi me’da-ichak yo‘llarini yarali shikastlanishlarida, etiologiyasidan qat’iy nazar kaxeksiyada, yaqinda o‘tkazilgan operatsiyadan keyingi davrda va tug‘ruqdan keyingi davrda birinchi 3-8 sutka davomida (hayotiy ko‘rsatmalar bo‘yicha geparin bilan davolash zarur bo‘lgan holatlar bundan mustasnodir). Gemorragik asoratlar (teri osti, mushak ichki, qorin pardasi orti gematomalarning hosil bo‘lishi, inyektsiyalar joyidan qon ketishi, burun, me’da-ichak, gemorroidal, bachadon qon ketishlari, miyaga qon quyilishi, siydik yo‘llaridan, operatsion jarohatlardan va boshqa qon ketishlari) har qanday, shu jumladan qon ivishining giperkoagulyatsion holatida ham paydo bo‘lishi mumkin. Gemorragik asoratlarni oldini olish choralariga quyidagilar: geparinni faqat statsionar sharoitlarda qo‘llash; geparinning o‘zini inyektsiyasidan tashqari, inyektsiyalarning umumiy miqdorini cheklash; qon ivish holatini sinchiklab nazorat qilish; xavf soluvchi gipokoagulyatsiya aniqlanganida – inyektsiyalar orasidagi intervallarni oshirishsiz darhol geparinning dozasini pasaytirish kiradi. Inyektsiya joylarida gematomalar hosil bo‘lishidan saqlanish uchun, yaxshisi geparinni vena ichiga yuborish usulini ishlatish. Qon ketishini rivojlanish xavfi bilan bog‘liq bo‘lgan quyidagi holatlarda geparin natriyni alohida ehtiyotkorlik bilan ishlatish kerak: yurak-qon tomir – nimo‘tkir bakterial endokardit, og‘ir arterial gipertenziyaxirurgik – orqa miya punktsiyasi yoki spinal anesteziya, bosh miya, orqa miya yoki ko‘zlardagi xirurgik aralashuvlar vaqtida va bevosita ulardan keyin.gematologik – gemofiliya, trombotsitopeniya, purpura.me’da-ichak yo‘llari – yarali shikastlanishlar, me’da yoki ingichka ichakda joylashgan drenaj trubka.boshqalar – hayz ko‘rish, gemostazni buzilishi bilan bo‘lgan jigar kasalliklari. Geparinga chidamlilik isitmada, trombozda, tromboflebitda, miokard infarktida, rak va operatsiyadan keyingi davrda kuzatilishi mumkin. Keksa (60 yoshdan katta) ayollarda qon ketishlarni rivojlanishining yuqori xavfi bor. Geparin bilan butun davolash kursi davomida ahlatda yashirin qon borligi yuzasidan sinamalarni o‘tkazish tavsiya etiladi. Geparinni qo‘llash fonida geparin tomonidan induktsiyalangan trombotsitopeniya (GTIT) rivojlanishi mumkin. Geparin-induktsiyalangan trombotsitopeniya – kam uchraydigan, hatto falokatli trombotik sindromgacha bo‘lgan arterial yoki venoz trombozlar rivojlanishiga olib keluvchi, geparin bilan davolashning og‘ir asorati hisoblanadi. GIT ni ikki turi farqlanadi: GIT-1 – noimmun va GIT-2 – immun. GIT-1, GIT-2 ga qaraganda ko‘proq kuzatiladi, geparin qo‘llanganidan keyingi birinchi kunlarda paydo bo‘ladi va trombotsitlarning miqdorini o‘rtacha pasayishi (dastlabki darajasidan 10-30% ga) bilan xarakterlanadi. GIT-1 dagi trombotsitopeniya tranzitor xarakterga ega va geparin bilan davolash davom ettirilganida mustaqil yo‘qolishi mumkin. GIT-2 immunitet bilan bog‘liq bo‘lib, odatda geparin bilan davolash boshlanganidan keyingi 3-15 kunlarida kuzatiladi, lekin agar bemorda ilgari geparin qo‘llangan va sensibilizatsiya bo‘lsa, bir necha soatdan keyin ham paydo bo‘lishi mumkin. Bunda trombotsitlarning miqdori 40 dan 60x109/l, kam hollarda – 30x109/l dan kamroqni tashkil qilishi mumkin. GIT-2 ning og‘ir klinik asorati antikoagulyantni qo‘llash fonida 35-70% hollarda paydo bo‘luvchi, ulardan 30% – o‘lim bilan yakunlanuvchi trombozlarni parodoksal rivojlanishi hisoblanadi. Eng ko‘p boldirlarning chuqur venalarini trombozi, o‘pka arteriyasining tromboemboliyasi va koronar tomirlarning trombozlari kuzatiladi. GIT ning xarakterli belgilari, ko‘proq mayda arteriyalarning trombozlari bilan bog‘liq bo‘lgan, geparinni teri ostiga inyektsiyalari joylaridagi to‘qimalarning nekrozi hisoblanadi. Geparin oqim bilan vena ichiga yuborilganidan keyin (yuborilganidan keyin 5-30 minut o‘tgach) haroratni ko‘tarilishi, etni uvishishi, taxikardiya, arterial bosimni oshishi, taxipnoe, xatto nafas va/yoki qon aylanishini to‘xtashigacha bo‘lgan dispnoe, bosh og‘rig‘i, qisqa muddatli to‘liq amneziya, diareya, qorinda o‘tkir og‘riqni o‘z ichiga oluvchi umumiy tizimli reaktsiyalar aniqlanadi. O‘ta og‘ir ko‘rinishi bo‘lib, buyrak usti bezlarining nekroziga olib keluvchi buyrak usti bezlarini ikki tomonlama infarkti yoki buyrak usti bezlari venalarining trombozi hisoblanadi, unda o‘lim bilan yakunlanish xavfi o‘ta yuqori bo‘ladi. GIT rivojlanishini xavfi borligi tufayli, terapevtik ko‘rsatmalar va qo‘llanayotgan geparinning dozasidan qat’iy nazar trombotsitlarning miqdorini aniqlash kerak. Trombotsitlarning miqdorini preparatni yuborishdan oldin yoki davolash boshlanganidan keyin 24 soat ichida, so‘ngra esa davolashni hamma davri davomida haftada 2 marta aniqlash kerak. Agar trombotsitlarning miqdori 100 000/mm dan ko‘p bo‘lmasa va/yoki agar qonning oldingi tahlili bilan solishtirganda trombotsitlarning miqdorini 30-50% ga pasayishi kuzatilsa, geparin-induktsiyalagan trombotsitopeniya paydo bo‘lishini taxmin qilish kerak. Geparin-induktsiyalagan trombotsitopeniya asosan geparin bilan davolash boshlanganidan keyingi 5-nchi kundan 21-nchi kungacha rivojlanadi (hammadan ko‘proq – 10-nchi kuni). Lekin anamnezida geparin-induktsiyalagan trombotsitopeniyasi bo‘lgan patsiyentlarda, bu asorat ahamiyatli darajada oldinroq ham paydo bo‘lishi mumkin. Yakka hollar shuningdek davolashni 21-nchi kunidan keyin ham aniqlangan. Davolashni boshlashdan oldin batafsil so‘rov yo‘li bilan bunday anamnezli patsiyentlarni aniqlash kerak. Bundan tashqari, geparin takroriy qo‘llanganida qaytalanishning paydo bo‘lishini xavfi ko‘p yillar davomida kuzatiladi, ba’zida esa cheklanmagan davr davom etadi. Barcha hollarda geparin tomonidan induktsiyalagan trombotsitopeniya shoshilinch holat bo‘lib, unda mutaxassisning maslahati talab qilinadi. Trombotsitlar sonini har qanday ahamiyatli darajada kamayishi (dastlabki ko‘rsatgichlari bilan solishtirganda 30-50% ga), xatto agar ko‘rsatgich kritik darajaga yetmagan bo‘lsa ham, ogohlantiruvchi belgi hisoblanadi. Agar trombotsitlarning sonini pasayishi aniqlansa, quyidagi tadbirlarni o‘tkazish kerak: Tasdig‘ini olish uchun darhol takror trombotsitlarning sonini sanashni o‘tkazish.Agar olingan natijalar trombotsitlar sonini pasayganini tasdiqlasa yoki ularning oshishini ko‘rsatsa, agar buning boshqa aniq sababi aniqlanmagan bo‘lsa, geparin bilan davolashni to‘xtatish.Geparin tomnidan induktsiyalagan trombotsitopeniya bilan bog‘liq bo‘lgan tromboembolik asoratlarni oldini olish yoki davolash. Agar antikoagulyant davolashni davom ettirish juda muhim bo‘lsa, geparinni boshqa guruhga kiruvchi antitrombotik vosita, masalan, har bir patsiyent uchun shaxsiy ravishda tayinlangan davolovchi yoki profilaktik dozalarda buyurilgan natriy danaparid yoki girudin bilan almashtirish kerak. Peroral antikoagulyantlarga o‘tishni, faqat trombotsitlarning soni normaga qaytganidan keyingina o‘tkazish mumkin, chunki peroral antikoagulyantlar qo‘llanganida trombozni kechishini yomonlashish xavfi bor. Geparin buyrak usti bezi tomonidan aldosteron sekretsiyasini susaytirishi mumkin, bu, ayniqsa qandli diabeti va surunkali buyrak yetishmovchiligi bo‘lgan, avvaldan metabolik atsidozi bo‘lgan patsiyentlarda, kaliyni tejovchi diuretiklarni qabul qilish fonida plazmada kaliy darajasi yuqori bo‘lgan patsiyentlarda giperkaliyemiyaga olib keladi. Giperkaliyemiyani rivojlanish xavfi uzoq muddatli davolashda oshadi, lekin bu jarayon, odatda qaytuvchandir. Plazmada kaliy darajasi geparin bilan davolashni boshlashdan oldin xavf guruhi patsiyentlarida va geparin bilan davolashni 7 kundan ortiq qabul qilgan barcha patsiyentlarda aniqlanishi lozim. Geparinga rezistentlik: Geparinga rezistentlik terapevtik samaraga erishish uchun geparinning standart dozasiga noadekvat javob tarzida namoyon bo‘ladi va taxminan 5-30% patsiyentlarda kuzatiladi. Geparinga rezistentlikni rivojlanishiga olib keluvchi omillar: plazmada antitrombina III darajasini normadan 60% dan kamga pasayishi: plazmada antitrombina III darajasini pasayishi tug‘ma bo‘lishi yoki ko‘pincha orttirilgan bo‘lishi mumkin (jarrohlik aralashuvlarida operatsiyadan oldingi geparin bilan davolash, jigarning surnkali kasalliklarida, nefrotik sindromda, ekstrakorporal qon aylanishini o‘tkazishda, disseminatsiyalangan yoki preparat tomonidan induktsiyalangan qon tomir ichki qon ivishida, masalan, nitroglitserin, aprotinin bilan bir vaqtda qo‘llanganda);antitrombin III ga bog‘liq bo‘lmagan geparinga rezistentlik (antitrombin III darajasi normal yoki oshgan patsiyentlarda);tromboembolik asoratlar;geparinning yuqori klirensi;geparinni bog‘lovchi oqsil, VIII omil, Villebrand omili, fibrinogen, 4 trombotsitar omil (antigeparin omil) yoki gistidinga boy glikoproteinlar darajasini oshishi;faol infektsiya (sepsis yoki endokardit);ballonli kontrpulsatsiyadan oldin operatsiyadan oldingi tayyorgarlik;trombotsitopeniya;trombotsitoz;keksa patsiyentlar;plazmada albumin kontsentratsiyasini ≤ 35 g/l ga pasayishi;nisbiy gipovolemiya. Geparinga rezistentlik shuningdek ko‘pincha xavfli o‘smalari bo‘lgan patsiyentlarda, shuningdek homiladorlik vaqtida yoki tug‘ruqdan keyingi davrda uchrashi mumkin. Homiladorlik va laktatsiya davrida qo‘llanishi Geparin qo‘llanganida homilador ayollar uchun noxush asoratlarning xavfi 10,4% dan 21% gacha tebranadi. Homiladorlikni normal kechishida u 3,6% ni tashkil qiladi. Geparin qo‘llanganida o‘lim bilan yakunlanish va muddatidan oldin tug‘ruqning xavfi 2,5% va 6,8% ni tashkil qiladi va tabiiy populyatsiyadagi xavf bilan o‘xshash. Homiladorlik vaqtida geparinni qo‘llashning asoratlari quyidagilarni o‘z ichiga olishi mumkin: qon ketishi, trombotsitopeniya, osteoporoz. Homiladorlikdagi tromboembolik asoratlarni rivojlanish xavfi, geparin qo‘llanganida minimallashtiriluvchi, hayot uchun xavfliroq, shuning uchun homiladorlikda geparinni qo‘llash mumkin, lekin qat’iy ko‘rsatmalar bo‘yicha sinchkov shifokor kuzatuvi ostida. Geparin yo‘ldosh to‘sig‘i orqali o‘tmaydi va homilaga nojo‘ya ta’sirini ehtimoli kam. Laktatsiya davrida (emizish) hayotiy ko‘rsatmalar bo‘yicha qo‘llash mumkin. Avtotransprotni va boshqa potentsial xavfli mexanizmlarni boshqarish qobiliyatiga ta’siri. Davolanish davrida transport vositalarini boshqarish va yuqori diqqat hamda psixomotor reaktsiyalar tezligini talab qiluvchi potentsial xavfli faoliyat bilan shug‘ullanishdan saqlanish kerak.

Yorug‘likdan himoyalangan joyda, 25ºS dan yuqori bo‘lmagan haroratda saqlansin.

Simptomlari: turli og‘irlik darajasidagi qon ketishlar. Davolash: ahamiyatsiz qon ketishida dozani kamaytirish yoki preparatni qo‘llashni to‘xtatish kerak. Agar geparin bekor qilinganidan keyin qon ketishi davom etsa, vena ichiga geparinning antagonisti protamin sulfati (yoki xloridi) yuboriladi (1 ml protamin sulfati 100 TB geparinni neytrallaydi). Geparin yuborilganidan keyin 90 minut davomida protamin sulfatining hisoblangan dozasini 50%, keyingi 3 soatda 50% yuboriladi. Protamin sulfati qonning ivishini nazorati ostida, 2 minutda 1 ml tezlik bilan 1% li eritmasi, sekin oqim bilan yoki tomchilab yuboriladi. Protamin sulfatining maksimal dozasi 50 mg (5 ml 1% li eritma) ni tashkil qiladi.

Retsept bo‘yicha

5 ml dan 5 ml sig‘imli flakonlarda, 5 ml yoki 10 ml dan 10 ml sig‘imli flakonlarda. 1 flakon yoki 5 flakon qo‘llash bo‘yicha yo‘riqnomasi bilan birga karton qutiga joylanadi.

4 yil.