Noglikozid kardiotonik vositalar. Adrenergik va dofaminergik preparatlar.

S01SA04.

Dofamin noradrenalinning sintezini tabiiy oraliq mahsuloti bo‘lganligi tufayli, uning organizmdagi farmakokinetikasini kuzatishning ko‘pchilik hollarda imkoni yo‘q. Vena ichiga yuborilganidan keyin yarim chiqarilish davri (T1/2) 5 minutni (o‘rtacha 2 minutni) tashkil qiladi. Deyarli barcha to‘qimalarda metabolizmga uchraydi. Yuborilgan dozaning 75% gacha qismi organizmdan birinchi sutkalar davomida nofaol metabolitlar ko‘rinishida chiqariladi. Yuborilgan dofaminning 25% gachasi qayta qamrab olinish mexanizmi bilan neyrovezikulalarga tushadi va noradrenalinning sintezi uchun ishlatiladi. Ta’sirini boshlanishi – yuborish boshlanganidan keyin taxminan 5 minut, oxiri – infuziya tugaganidan keyin – 5-10 minut o‘tgach samarasi tugaydi.

Shok holati yoki shokni kelib chiqishi natijasidagi xavf soluvchi holatlar: O‘tkir miokard infarkti oqibatidagi yurak yetishmovchiligi (kardiogen shok);Og‘ir infektsiyalar (infektsion-toksik shok);Operatsiyadan keyingi shok holati;Arterial bosimining turli genezli og‘ir pasayishi (og‘ir gipotenziya);O‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalarida (anafilaktik shok) qo‘llanadi.

Preparatning dozasini shokning og‘irlik darajasi, dofamin bilan davolashga bemorning reaktsiyasi va nojo‘ya samaralarni hisobga olib, shifokor individual belgilaydi. Gemodinamikaga dofaminning kutilgan samarasini olish uchun, har bir patsiyent uchun titrlash yo‘li bilan dozani sinchkovlik bilan tanlash lozim. Davolash kursini boshlashdan avval aylanib yuruvchi qon hajmini tiklash zarur. Dofaminni qo‘llash bilan bir vaqtda elektrolitlar muvozanitini nazorat qilish lozim. Agar shifokor boshqacha buyurmagan bo‘lsa, quyidagi dozalar tavsiya etiladi: Yurakni  va qon aylanishini funktsional kuchsiz tutib turilishiga javob bera oladigan katta patsiyentlarga dofaminni boshlang‘ich dozada tana vazniga minutiga 2-5 mg/kg dozada yuborish mumkin. Bunday holatda og‘ir patsiyentlar uchun boshlang‘ich doza 5 mg/kg ni tashkil etishi lozim, va zarurati bo‘lsa, tana vazniga nisbatan minutiga 5-10 mg/kg dan tana vazniga maksimal minutiga 20-50  mg/kg gacha oz-ozdan oshirish mumkin (masalan har 15-30 minutda). Ko‘pchilik bemorlarda dofaminni tana vazniga minutiga 20 mg/kg dan kam dozada qo‘llanganda ham qoniqarli holatga erishish mumkin. Tana vazniga minutiga 20 mg/kg dan ortiq dozada qo‘llash buyrakda qon oqimini qisqarishlari bilan birga kechishi mumkin. Yurak yetishmovchiligi yomonlashgan hollarda dofaminni infuziya holida tana vazniga nisbatan minutiga 50 mg/kg dozadan kam miqdorda qo‘llash lozim. Agar tana vazniga nisbatan minutiga 50 mg/kg dan ortiq dozani qo‘llash zarurati bo‘lsa, u holda diurezni nazorat qilish zarur. Quyidagi jadvalda turli dozalar va turli boshlang‘ich kontsentratsiyalar uchun preparatni yuborish tezligi keltirilgan. Agar infuziya uchun eritmani tayyorlash uchun 40 mg/ml Dofamin-Darnitsa kontsentratining bir ampulasi 50 ml infuziya uchun eritmada eritilsa, ushbu eritmaning 1 ml 4000 mkg dofamin gidroxloridini saqlaydi. DozalarTana vazni 50 kgTana vazni 70 kgTana vazni 90 kg2 mg/kg/min1,5 ml/soat2,1 ml/soat2,7 ml/soat5 mg/kg/min3,75 ml/soat5,25 ml/soat6,75 ml/soat10 mg/kg/min7,5 ml/soat10,5 ml/soat13,5 ml/soat20 mg/kg/min15 ml/soat21 ml/soat27 ml/soat50 mg/kg/min37,5 ml/soat52,5 ml/soat67,5 ml/soat Agar infuziya uchun eritmani tayyorlash uchun 40 mg/ml Dofamin-Darnitsa kontsentratining bir ampulasi 500 ml infuziya uchun eritmada eritilsa, ushbu eritmaning 1 ml 400 mkg dofamin gidroxloridini saqlaydi. DozalarTana vazni 50 kgTana vazni 70 kgTana vazni 90 kg2 mg/kg/min15 ml/soat(5 tomchi/min)21 ml/ soat(7 tomchi/min)27 ml/ soat(9 tomchi/min)5 mg/kg/min37,5 ml/soat(2 ½ tomchi/min)52,5 ml/ soat(17 ½ tomchi/min)67,5 ml/ soat(22 ½ tomchi/min)10 mg/kg/min75 ml/soat(25 tomchi/min)105 ml/ soat(35 tomchi/min)135 ml/ soat(45 tomchi/min)20 mg/kg/min150 ml/soat(50 tomchi/min)210 ml/ soat(70 tomchi/min)270 ml/ soat(tomchi/min)50 mg/kg/min375 ml/soat525 ml/soat675 ml/soat Davolash davomiyligi patsiyentning klinik holatiga bog‘liq va shifokor tomonidan belgilanadi. Gipovolemiya aniqlangan patsiyentlarda dofamin bilan davolashni boshlashdan avval, aylanayotgan qon xajmini tiklash lozim. Dofamin yurak bo‘lmacha-qorinchalari o‘tkazuvchanligini yaxshilashini hisobga olib, xilpillovchi aritmiyasi va qorinchalarning tez javob reaktsiyasi bo‘lgan patsiyentlarga dofaminni buyurishdan avval yurak glikozidlarini yuborish lozim. Hushida bo‘lmagan bemorlarni davolashda aspiratsiya xavfi tufayli, nafas yo‘llarining o‘tkazuvchanligini nazorat qilish lozim. Oldingi va keyingi zo‘riqishi yuqori bo‘lgan patsiyentlarga yurakka zo‘riqishni kamaytirish maqsadida nitroglitserinni qo‘shimcha tarzda qo‘llash lozim. Preparatni yuborishdan avval suyultirish lozim. Suyultirish xajmi – 1 ampula qo‘llash uchun tavsiya etilgan erituvchining 250 ml yoki 500 ml da (0,9% li natriy xloridi eritmasi yoki 5% li glyukoza eritmasi) eritiladi. Infuziya uchun eritmani Dofamin-Darnitsani qo‘shgandan so‘ng o‘z rangini o‘zgartirmaydigan,  faqat tiniq eritmalardan foydalanib, aynan uni qo‘llash vaqtida tayyorlash zarur. Agar iloji bo‘lsa, markaziy venoz kateterni ishlatib infuziyani o‘tkazish kerak. Tayyorlangan eritma 12 soat davomida ishlatilishi kerak.

Dofamin qo‘llanganida nojo‘ya reaktsiyalarning rivojlanishi preparatning farmakologik ta’siri bilan bog‘liq. Markaziy va periferik nerv tizimi tomonidan: bosh og‘rig‘i, bezovtalik, qo‘rquv hissi, tremor, piloerektsiya. Sezgi a’zolari tomonidan: midriaz. Me’da-ichak yo‘llari tomonidan: ko‘ngil aynishi, qusish, me’da-ichakdan qon ketish. Yurak-tomir tizimi tomonidan: yurak urishini his qilish, yurak ritmini buzilishi, shu jumladan taxikardiya (qorinchalar, supraventrikulyar va sinusli), bradikardiya, aritmiyalar (eksrasistoliya, qorinchalar ekstrasistoliyasi, qorinchalar aritmiyasi), ektopik yurak ritmi, aberrant qorinchalar o‘tkazuvchanligi, yurak o‘tkazuvchanligini buzilishi, AV-blokada,  QRS kompleksini kengayishi;  yurak to‘sh suyagi ortidagi og‘riq, anginal og‘riq, miokard ishemiyasi, stenokardiya, qorinchalarda bosimni oshishi, arterial bosimni oshishi, gipotenziya,  periferik arteriyalarning spazmi, vazokonstriktsiya, qon ketishlar. Siydik chiqarish tizimi tomonidan: poliuriya. Nafas a’zolari tomonidan: dispnoe. Nafas yetishmovchiligi bo‘lgan patsiyentlarda gipoksemiyani oshishi kuzatiladi, bu gipoventilyatsiyalanuvchi alveolyar sohalarda o‘ziga xos qon aylanishini oshishiga olib keladi. Metabolik buzilishlar: azotemiya, qonda mochevina miqdorini oshishi. Allergik reaktsiyalar: o‘ta yuqori sezuvchanlik reaktsiyalari, giperemiya, qichishish, terida achichish hissi, bronxial astmasi bo‘lgan bemorlarda – bronxospazm, ongni buzilishi, shok. Yordamchi modda bo‘lgan natriy metabisulfit juda kam hollarda o‘ta yuqori sezuvchanlikning og‘ir reaktsiyalari va bronxospazmga olib kelishi mumkin. Mahalliy reaktsiyalar: yuborish joyida reaktsiyalar, preparat teri ostiga tushganida – teri, teri osti kletchatkasining nekrozi. Shuningdek mavjud qon tomir buzilishlari bo‘lgan bemorlarda periferik ishemik gangrena rivojlanishi mumkin. Anamnezida arterial qon tomirlarini berkilib qolishi (ateroskleroz, arterial emboliya, Reyno kasalligi, sovuq qotish, diabetik mikroangiopatiya va Vinivarbet-Byurgera kabi sovuq jarohatlari) bo‘lgan patsiyentlarda barmoqlar terisining rangini yoki haroratini har qanday o‘zgarishlarini sinchkov nazorat qilish lozim. Teri rangini yoki haroratini o‘zgarishi keyinchalik terida qon aylanishini yomonlashuvining belgilari bo‘lishi mumkin.

Dofaminga yoki preparatning boshqa komponentlariga yuqori sezuvchanlik. Feoxromotsitoma, tireotoksikoz. Taxiaritmiya, qorinchalar fibrillyatsiyasi, shuningdek qorinchalarning to‘lishiga mexanik to‘siq bilan kechuvchi holatlar. Gipovolemiya (davolashni boshlashdan avval aylanib yuruvchi qonning tanqisligini to‘ldirish lozim). Yopiq burchakli glaukoma. Siydik tutilishi bilan kechuvchi prostata bezi giperplaziyasida qo‘llash mumkin emas. Tsiklopropan va galogen uglevodorodlar bilan anesteziyadan saqlanish kerak.

Simpatomimetiklar, guanetidin – Dofamin-Darnitsaning simpatomimetik samarasi kuchayadi. Monoaminooksidaza ingibitorlari (MAO) dofaminning samarasini potentsiyalaydi va preparatning ta’sirini uzaytiradi. MAO ingibitorlarini qabul qilayotgan yoki oxirgi 2 xafta davomida qabul qilgan patsiyentlarni davolash uchun dofaminni ehtiyotkorlik bilan qo‘llash lozim. Bunday patsiyentlarga dofaminning eng kichik dozalarini buyurish  kerak (boshlang‘ich doza – oddiy terapevtik dozaning 1/10). Tritsiklik antidepressantlar va maprotilin. Dofamin  nerv oxirlarida erkin noradrenalinni miqdorini oshiradi. Tritsiklik antidepressantlar nerv oxirlarida noradrenalinni qayta qamrab olinishini ingibitsiya qiladi va shu tariqa dofaminning samarasini potentsiyalaydi. Antidepressantlarni qabul qiluvchi patsiyentlar uchun dofaminning samarasini potentsiyalanishi tufayli, uning dozasini kamaytirish lozim. Dofamin siydik haydovchi preparatlarning ta’sirini kuchaytirishi mumkin. Anesteziyalovchi vositalar –kardial nojo‘ya samaralarni rivojlanish xavfi oshadi. Butirofenon, propranolol – nojo‘ya kardial samaralarni rivojlanish xavfi kamayadi. Galotan va Tsiklopropan. Dofaminni galotan, tsiklopropan va yurak mushaklarini sezgiriligini oshiradigan ayrim boshqa anestetiklar bilan majmuada qo‘llanganida yurak qorinchalari aritmiyasi va arterial gipertenziya rivojlanishi mumkin. Qalqonsimon bezi preparatlari Dofamin-Darnitsaning musbat xronotrop ta’sirini pasaytiradi. Fenitoin yoki tritsiklik antidepressantlar – dofamin bilan bir vaqtda qo‘llash arterial bosimini  oshishiga va bradiartimiyani paydo bo‘lishiga olib kelishi mumkin. Seligilin (Parkinson kasalligida qo‘llanadi) – seligininni dofamin bilan bir vaqtda qo‘llamagan ma’qul. β-adrenoblokatorlar (propranolol, metoprolol) – dofaminning kardial samaralarini kamaytiradi. Qisqa ta’sirga ega α-adrenoblokatorlar (fentolamin) – dofaminning periferik vazokonstriktsiyasini kamaytiradi. Katexin-o-metiltransferaza (KOMT) ingibitorlari, masalan, entakapon, katexolaminlarning, shu jumladan Dofamin-Darnitsaning xronotrop va aritmogen samaralarini potentsiyalashi mumkin. Potentsiyalovchi o‘zaro ta’sirning klinik ahamiyati aniqlanmagan. Entakapon bilan davolanayotgan bemorlar dofaminni yuborishdan 1-2 kun oldin preparatning pastroq dozalarini qabul qilishlari lozim. Dobutamin – dobutamin va Dofamin-Darnitsa bir vaqtda yuborilganida arterial bosimni yanada yaqqolroq pasayishi kuzatilishi mumkin, biroq yurak qorinchalarining to‘lish bosimi bunda pasayadi yoki o‘zgarmay qoladi. Dofamin-Darnitsa nitratlarning antianginal ta’sirini, α-β-adrenoblokatorlar va boshqa gipotenziv vositalarning antigipertenziv ta’sirini pasaytiradi. Dofamin-Darnitsani yurak glikozidlari, shuningdek diuretik vositalar (furosemid va boshqalar) buyurilishi bilan birga qo‘shish mumkin. Gipovolemik shokda Dofamin-Darnitsani plazma, plazma o‘rnini bosuvchilar yoki qonni yuborish bilan birga qo‘llash mumkin. Shoxkuya preparatlarini qabul qilayotgan patsiyentlarga Dofaminni qo‘llash mumkin emas. Nomutanosibligi Dofamin ishqorlarga sezgir, shuning uchun uni ishqoriy eritmalar (rN 7 dan yuqori) bilan, masalan, natriy gidrokarbonati bilan aralashtirish mumkin emas. Alteplaza va amfoteritsin B dofamin borligida beqarordir. Bundan tashqari, quyida sanab o‘tilgan moddalar bilan fizik-kimyoviy nomutanosibligi ma’lum: atsiklovir; alteplaza; amikatsin; amfoteritsin B; ampitsillin; tsefalotin; dakarbazin; teofillin etilenamin (eufillin); teofillinning kaltsiyli tuzi (eufillinning kaltsiyli tuzi); furosemid; gentamitsin; geparin; temir tuzlari; natriy nitroprussidi; benzilpenitsillin; tobramin; oksidlovchilar, tiamin (vitaminni parchalanishiga yordam beradi)

Gipoksiya, giperkapniya va atsidoz nojo‘ya samaralarni yuz berish ehtimolini oshirib, preparatning samaradorligini pasaytiradi. Davolash ushbu holatlarni muvofiqlantirilishi bilan parallel o‘tkazilishi kerak. Dofaminni yuborishni yurak qisqarishlari soni, arterial bosim, EKG, diurez ko‘rsatkichining nazorati ostida o‘tkazish lozim; shuningdek yurakni zarb xajmi, qorinchalarni to‘lishi bosimi, markaziy venoz bosim, o‘pka arteriyalarining bosimini nazorat qilish lozim. Barcha holatlarda uzoq muddat parenteral davolashda patsiyent holatini o‘zgarishlari, minutli xajmi va laborator tahlillarga qaramay, elektrolit va kislota-ishqor muvozanatini, jigar va buyrak funktsiyasini muntazam nazorat qilish zarur. Shok holatidagi bemorlarga yuborishdan oldin gipovolemiya plazma va qonning o‘rnini bosuvchi boshqa suyuqliklarni yuborish bilan to‘g‘rilanishi kerak. Infuziya kardiomonitor nazorati ostida o‘tkazilishi kerak. Gipotenziyasiz diurezni kamayishi, diastolik arterial bosimni haddan tashqari oshishi yoki aritmiyalarni paydo bo‘lishi, dozani kamaytirish yoki infuziyani to‘xtatish kerakligini ko‘rsatadi. Gipovolemiyaning xar xil turlari dofamin bilan davolashni boshlashdan oldin muvofiqlashtirilishi lozim. Yurak va qon tomirlarini organik shikastlanishi bo‘lgan patsiyentlarga asosiy e’tiborni qaratish lozim, masalan: Yurak ishemik kasalligi, stenokardiyasi bo‘lgan patsiyentlar;Arteriyalarning obliteratsiyalovchi kasalliklari (ateroskleroz, tromboemboliya, Reyno kasalligi, sovuq qotish, diabetik mikroangiopatiya yoki Vinivarter-Byurger kasalligi) bo‘lgan patsiyentlar;Aritmiyasi bo‘lgan patsiyentlar. Preparat atrioventrikulyar o‘tkazuvchanlikni yaxshilashi tufayli, xilpillovchi aritmiyasi bo‘lgan bemorlarga dofamin bilan davolashni boshlashdan oldin digitalis preparatlarini buyurish kerak. O‘tkir miokard infarkti oqibatida kelib chiqqan shokda dofaminning past dozalarini qo‘llash lozim. Agar diastolik bosimni noproportsional oshishi kuzatilsa (yurakni urish xajmini yaqqol kamayishi), infuziya tezligini kamaytirish lozim, patsiyentlarni esa, shifokor nazorati ostida qoldirish lozim, chunki bu periferik qon tomirlarning qarshiligini oshishi bilan izohlanadi. Dofaminning hatto kichik dozalarini yuborishni ham, kutilmagan arterial gipotenziyani oldini olish  uchun uni asta – sekin o‘tkazish lozim,  odatda infuziya tezligini oshirgandan keyin o‘tib ketadi. Preparatning infuziyasini tezligi bemorning holati, diurez, arterial bosim va yurakdan otilib chiqayotgan qon hajmining darajasini o‘zgarishiga qarab, doimo to‘g‘rilab turish kerak. Agar dofaminni qabul qilayotgan bemorlarda, diastolik arterial bosim oshsa ya’ni (bosim amplitudasi ahamiyatli kamaysa), unga yuborish tezligini kamaytirish lozim va u vazokonstriktsiyani keyingi belgilarini sinchkov nazoratiga muhtoj, biroq faqat kutilgan samaraga erishish holatida bo‘lsa. Diastolik arterial bosim haddan ziyod oshgan hollarda, diurez kamaygan yoki aritmiya paydo bo‘lgan hollarda dofaminni dozasini kamaytirish lozim. Yurak funktsiyasi va arterial bosim barqarorlashganda optimal siydik chiqarilishini ta’minlash maqsadida dozani kamaytirish zarur bo‘lishi mumkin. Ishemiyani bartaraf etish fentolaminni (5-10 mg fentolamin 0,9% li fiziologik 10-15 ml eritmasida) ingichka ignali shpritsda shikastlangan sohaga yuborish yo‘li bilan amalga oshirilishi mumkin. Infuziya to‘xtatilganida arterial gipotenziyani kelib chiqishini xavfi tufayli, dofaminning dozasini asta-sekin pasaytirish zarurati paydo bo‘lishi mumkin. Dofaminni arteriya ichiga va bolyus inyektsiyalar ko‘rinishida yuborish mumkin emas. Anamnezida periferik qon tomirlarining kasalliklari bo‘lgan bemorlarda qo‘l-oyoqlar terisi rangini yoki haroratini har qanday o‘zgarishlarini aniqlash yuzasidan sinchkov nazorat qilish lozim. Dofaminni yuborish natijasida, ayniqsa periferik qon tomirlarning obliteratsiyalovchi kasalliklari va/yoki disseminatsiyalangan qon tomir ichki qon ivishi sindromi bo‘lgan bemorlarda qon tomirlarning kuchli torayishi kuzatilishi mumkin, bu nekrozga yoki gangrenaga olib keladi. Ushbu bemorlarning holatini sinchkov nazoratini ta’minlash zarur; ularda periferik ishemiya belgilari paydo bo‘lgan hollarda dofaminni yuborishni darhol to‘xtatish lozim. Shuningdek, jigar yoki  buyrak funktsiyasini buzilishi bo‘lgan bemorlarning holatini ham nazorat qilish lozim. Komatoz holatdagi bemorlarda nafas yo‘llarining o‘tkazuvchanligini ta’minlash kerak. Glyukoza eritmasini qandli diabeti bo‘lgan bo‘lgan bemorlarga ehtiyotkorlik bilan qo‘llash lozim. Ekstravazatlarni paydo bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida, dofaminni katta venaga yuborish tavsiya etiladi. Preparat yumshoq to‘qimalarga to‘satdan yuborilsa, ularning nekrozini chaqirishi mumkin. Ekstravazatlar paydo bo‘lganida shikastlangan to‘qimalarni fentolamin bilan  darhol infiltratsiya yo‘li bilan nekrozdan saqlash mumkin. Ovqat hazm qilish yo‘llarini operativ aralashuvlaridan so‘ng yoki gemorragik diatezi bo‘lgan bemorlarda qon aylanishini qayta taqsimlanishi natijasida qon ketishlari xavfi mavjud. Infuziya to‘xtatilganida arterial gipotenziyani kelib chiqishini xavfi tufayli, dofaminning dozasini asta-sekin pasaytirishni zarurati paydo bo‘lishi mumkin. Homiladorlik yoki emizish davrida qo‘llanishi. Preparatni homiladorlik vaqtida qo‘llash tavsiya qilinmagan, chunki uning xavfsizligi va samaradorligi to‘g‘risidagi ma’lumot yetarli emas. Dofaminni ko‘krak sutiga chiqarilishi, hamda u chaqaloqqa qanday ta’sir ko‘rsatishi ham noma’lum. Bolalar. Dofaminni bolalarda qo‘llash to‘g‘risida ma’lumotlar yo‘q, shuning uchun preparat bu toifa bemorlarda qo‘llanmaydi. Avtotransrotni yoki boshqa mexanizmlarni boshqarishda  reaktsiya tezligiga ta’sir qilish xususiyati. Dofamin-Darnitsa – juda qisqa yarim parchalanish davriga ega bo‘lgan statsionar sharoitlarda qo‘llanadigan preparatdir. Statsionardan chiqarilganidan keyin avtotransportni boshqarish yoki boshqa mexanizmlar bilan ishlashda reaktsiya tezligiga preparatni ta’sir qilish imkoniyati yo‘q. Preparat bolalar ololmaydigan joyda saqlansin va yaroqlilik muddati o‘tgach ishlatilmasin.

Original o‘ramida, 25oS dan yuqori bo‘lmagan haroratda saqlansin.  Muzlatilmasin.

Dozani oshirib yuborilishi simptomlari odatda dofaminning simptomatik samaralari bilan bog‘liq. Yuqori dozalarni qo‘llashda α- retseptorlar  β- retseptorlarning antagonistik samarasi bilan birgalikda qo‘zg‘aluvchanligi oshadi, oxirida tomirlarni toraytiruvchi samarasi kuzatiladi. Simptomlari: Arterial bosimni keskin oshishi, taxikardiya, aritmiya, chap qorinchada diastolik bosimni oshishi, keyinchalik o‘pka shishi kuzatiladi, stenokardiya xurujlari (ayniqsa yurak yetishmovchiligi bo‘lgan patsiyentlarda), ko‘krakda noaniq og‘riq, yurakni urib ketishi, ko‘ngil aynishi, qusish, barmoqlarni sovuq qotishi hissi, tsianoz. Davolash. Dozani kamaytirish yoki yuborishni vaqtinchalik to‘xtatish, chunki dofaminning ta’sir davomiyligi juda qisqa. Agar ushbu choralar yetarli bo‘lmasa, β –blokatorlar va nitroglitserinni qo‘llash kerak. Zarurati bo‘lsa fentolmin yuboriladi.

Retsept bo‘yicha

5 ml dan ampulada; 10 ampuladan qutida; 5 ampuladan kontur uyali o‘ramda; 2 kontur uyali o‘ramdan qutida.

4 yil.