Kortikosteroidlar epidural inyektsion yuborilganida jiddiy nevrologik reaktsiyalar (ba’zida o‘limga olib keluvchi) paydo bo‘lgani xaqida xabar berilgan.
Shuningdek spetsifik reaktsiyalar xaqida xabar berilgan, ular quyidagilarni o‘z ichiga oladi (lekin sanab o‘tilganlar bilan cheklanmaydi): orqa miya infarkti, paraplegiya, kvadriplegiya, po‘stloq ko‘rligi va insult.
Bu jiddiy nevrologik xodisalar xaqida rentgenoskopik tekshirishlarni qo‘llash bilan ham, qo‘llashsiz ham xabar berilgan.
Kortikosteroidlarni epidural yuborishning xavfsizligi va samaradorligi aniqlanmagan, shuning uchun kortikosteroidlarni bunday qo‘llash man qilingan.
Preparatni yuborish aseptik sharoitlarda o‘tkazilishi kerak.
Diprospan® betametazonning ikki efirini saqlaydi, ulardan biri (betametazon natriy fosfati) preparat yuborilgan joydan tez so‘riladi.
Demak, shifokor bu eruvchi moddani tizimli ta’sir ko‘rsatishi mumkinligini yodda tutishi kerak.
Davomli qo‘llashdan keyin preparat bekor qilinganida yoki doza keskin pasaytirilganida (juda yuqori dozalar holida – qisqa davr qo‘llanganidan keyinoq), shuningdek kortikosteroidlarga extiyoj oshganidan (stress natijasida: infektsiya, jarohat, jarrohlik aralashuvlari) keyin ham buyrak usti bezlarining yetishmovchiligi rivojlanishi mumkin.
Shuning uchun dozani asta-sekin pasaytirish kerak.
Stress vaziyatlarda ba’zida kortikosteroidlarni qo‘llashni yana boshlash yoki ularning dozasini oshirish kerak.
Dozani pasaytirish shifokorning sinchkov kuzatuvi ostida o‘tkazilishi kerak.
Bundan tashqari, ba’zida davomli davolash tugatilganidan keyin yoki preparatning yuqori dozalari qo‘llanganidan keyin 1 yilgacha davr davomida patsiyentning holatini kuzatish kerak bo‘ladi.
Buyrak usti bezlari po‘stlog‘ining yetishmovchiligini simptomlari: lohaslik, mushak kuchsizligi, ruxiy buzilishlar, lanjlik, mushaklar va suyaklarda og‘riq, terini kepaklanishi, hansirash, anoreksiya, ko‘ngil aynishi, qusish, isitma, gipoglikemiya, arterial gipotenziya, degidratatsiya, davolashni keskin to‘xtatish natijasida o‘lim.
Buyrak usti bezlari po‘stlog‘ining yetishmovchiligini davolash glyukokortikosteroidlar, mineralokortikosteroidlar, suv, natriy xloridi va glyukozani qo‘llashni o‘z ichiga oladi.
Kortikosteroidlarni yuqori dozalarda vena ichiga inyektsiyasini tez bajarish, yurak-qontomir kollapsini chaqirishi mukin; shu sababga ko‘ra inyektsiya 10 minut davomida o‘tkazilishi kerak.
Kortikosteroidlarni parenteral qabul qilgan patsiyentlarda kam hollarda anafilaktoid reaktsiyalar kuzatilgan.
Shuning uchun preparatni qo‘llashdan oldin muvofiq ehtiyotkorlik choralarini ko‘rish kerak, ayniqsa agar patsiyentning anamnezida preparatning komponentlaridan biriga allergiya bo‘lsa.
Kortikosteroidlar bilan davomli davolashda, barcha afzalliklari va bo‘lishi mumkin bo‘lgan xavflarni hisoblab, preparatni parenteraldan peroral qo‘llashga o‘tish masalasini ko‘rish kerak.
Bo‘g‘im ichiga inyektsiyani bajarishda quyidagilarni bilish muxim: Preparatni bunday qo‘llash usuli mahalliy va umumiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.Bo‘g‘imda septik jarayonni istisno qilish uchun, bo‘g‘im ichki suyuqligini tahlili kerak.Bo‘g‘im ichki infektsiyasi bo‘lganida preparatni yuborish mumkin emas.Og‘riqni, shishni kuchayishi, bo‘g‘imning xarakatchanligini pasayishi, xaroratni oshishi yoki lohaslik septik artritning belgilari bo‘lishi mumkin.
Agar infektsion jarayon tashxis qilingan bo‘lsa, muvofiq antibakterial davolashni o‘tkazish kerak.Kortikosteroidlarni beqaror bo‘g‘imga, infektsiyalangan sohalarga yoki umurtqalararo oraliqlarga yuborish mumkin emas.Osteoartritda bo‘g‘imga takroriy inyektsiya, bo‘g‘imning yemirilishi xavfini oshirishi mumkin.Kortikosteroidlarni paylarga bevosita inyektsiyasidan saqlanish kerak, chunki bunday xolda keyingi paylarning uzilishini xavfi paydo bo‘ladi.
To‘qimalarning mahalliy atrofiyasidan saqlanish uchun kortikosteroidlarni chuqur mushak ichiga yuborish kerak.
Kortikosteroidlarni yumshoq to‘qimalarga yoki bevosita shikastlanish o‘chog‘iga yuborish, shuningdek bo‘g‘im ichiga yuborish, umumiy va maxalliy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Alohida xavf guruhlari Glyukokortikosteroidlarning xususiyatlarini (oqsillarni glyukozaga aylantirish) e’tiborga olib, diabeti bo‘lgan bemorlarda betametazonni faqat qisqa vaqt davomida va faqat doimiy tibbiy nazorat ostida qo‘llash mumkin.
Gipotireozi yoki tsirrozi bo‘lgan patsiyentlarda glyukokortikosteroidlarning samarasini kuchayishi kuzatiladi.
Diprospan® preparatini shox pardaning teshilishi xavfini hisobga olib, ko‘zlarning gerpesida qo‘llashdan saqlanish kerak.
Kortikosteroidlar asosidagi preparatlar qo‘llanganida psixotik reaktsiyalar kuzatilishi mumkin.
Kortikosteroidlar asosidagi preparatlar bilan davolash davomida emotsional yoki psixotik beqarorlikka moyillik yomonlashishi mumkin.
Preparat quyidagilarda ehtiyotkorlik bilan qo‘llanadi: nospetsifik yarali kolit, teshish xavfi, abstsess yoki boshqa yiringli infektsiyalar; divertikulit; ichak anastamozi; me’da va o‘n ikki barmoq ichak yara kasalligi; buyrak yetishmovchiligi; arterial gipertenziya; osteoporoz; og‘ir miasteniya; glaukoma; o‘tkir psixoz; virusli va bakterial infektsiyalar; rivojlanishni kechikishi; tuberkulyoz; Kushing sindromi; diabet; yurak yetishmovchiligi; davolashga qiyin beriluvchi tutqanoq; tromboemboliya yoki tromboflebitga moyillik; xomiladorlik.
Kortikosteroid davolash davomidagi asoratlar doza va davolash davomiyligiga bog‘liqligini hisobga olib, xar bir alohida patsiyent uchun doza va davolash davomiyligini shaxsiy ravishda tanlashda foyda/xavf nisbatini hisobga olish kerak.
Kortikosteroidlar infektsion kasalliklarning ayrim belgilarini niqoblashi yoki ularni aniqlashni murakkablashtirishi mumkin.
Preparatni qo‘llash davomida chidamlilikni pasayishi sababli, yangi infektsiyalar paydo bo‘lishi mumkin.
Preparatni davomli qo‘llash ko‘rish nervini mumkin bo‘lgan shikastlanishi bilan orqa subkapsulyar katarakta (ayniqsa bolalarda) yoki glaukoma rivojlanishiga olib kelishi, shuningdek ko‘zlarning ikkilamchi infektsiyalarini (zamburug‘li yoki virusli) rivojlanishiga yordam berishi mumkin.
Muntazam oftalmologik tekshirishlar, ayniqsa davomli davolashda (6 haftadan ko‘proq) o‘tkazish kerak.
Kortikosteroidlarning o‘rtacha va yuqori dozalarini qo‘llash arterial bosimni oshishiga, organizmda suyuqlik va natriyni tutilishiga, shuningdek kaliyning chiqarilishini kuchayishiga olib kelishi mumkin.
Bunday samaralarning ehtimoli, sintetik hosilalar qo‘llanganida, ular yuqori dozalarda ishlatilgan hollardan tashqari, kamroq.
Kaliy saqlovchi preparatlarni qo‘shimcha qabul qilish va osh tuzi cheklangan parhezni qo‘llash haqidagi masala ko‘rilishi mumkin.
Barcha kortikosteroidlar kaliyni chiqarishini kuchaytiradilar.
Kortikosteroidli davolanayotgan patsiyentlarda, davolashni quyidagi turlarini qo‘llash mumkin emas: chechakka qarshi emlash,immunizatsiyaning boshqa turlari (ayniqsa yuqori dozalarda), nevrologik asoratlarning xavfi va kuchsiz immun javob tufayli (antitelalarni yetarli chiqmasligi).
Lekin o‘rinbosar davolash sifatida kortikosteroidlarni qo‘llayotgan patsiyentlarda, immunizatsiyani o‘tkazish mumkin (masalan, Addison kasalligida).
Immunitetni bostiruvchi dozalarda kortikosteroidlarni qabul qilayotgan patsiyentlar, ayniqsa bolalar, suvchechak yoki qizamig‘i bo‘lgan bemorlar bilan xar qanday muloqatdan saqlanishlari kerak.
Faol tuberkulyozda kortikosteroidlar bilan davolashni faqat fulminant yoki tarqalgan tuberkulyoz hollari bilan cheklash kerak.
Bunday holda kortikosteroidlar muvofiq tuberkulyozga qarshi davolash bilan birga ishlatiladi.
Agar kortikosteroidli davolash tuberkulyozning yashirin shakli yoki tuberkulinga ijobiy reaktsiyasi bo‘lgan patsiyentlarga buyurilsa, xolatni doimiy kuzatuvini o‘tkazish kerak, chunki kasallikni qayta faollashishi mumkin.
Davomli kortikosteroidli davolashda patsiyentlar ximioprofilaktika olishlari kerak.
Agar ximioprofilaktika dasturida rifampitsin ishlatilsa, bu preparatni kortikosteroidlarning metabolik jigar klirensini kuchaytirishini yodda tutish kerak; kortikosteroidlarning dozasiga tuzatish kiritish kerak bo‘lishi mumkin.