tiniq rangsiz suyuqlik.

Mahalliy anestetiklar. Amidlar.

N01V V01.

Bupivakain yog‘larda juda yaxshi eriydi. Bupivakainga nisbatan uning metabolitlari kamroq farmakologik faollikka ega. Plazmada bupivakainning kontsentratsiyasi dozaga, yuborish usuliga va inyektsiya joyida qon tomirlari soniga bog‘liq. Bupivakainning yarim chiqarilish davri epidural bo‘shliqdan umumiy va ikki fazali so‘rilishdan keyin, muvofiq ravishda 7 minut va 6 soatni tashkil etadi. Sekin so‘rilish fazasi bupivakainni chiqarilishi tezligini cheklovchi omil bo‘lib hisoblanadi. Shu sababli bupivakainning yarim chiqarilishi davri vena ichiga inyektsiyadan keyingi davriga nisbatan uzoqroq bo‘lib ko‘rinadi. Plazma oqsillari bilan bog‘lanishi 96% ni tashkil etadi. Vena ichiga inyektsiyadan keyin plazmadan umumiy klirensi minutiga 0,58 l ni, muvozanat holatida taqsimlanish hajmi 73 l ni, eliminatsiya yarim davri 2,7 soatni, jigar ekstraktsiyasi ko‘rsatkichi 0,4 ni tashkil etadi. Bupivakain 4‑gidroksi-bupivakainga aromatik gidroksidlash yo‘li bilan va 2,6-pipekoloksilidinga (RRX) N-dealkillash yo‘li bilan jigarda metabolizmga uchraydi, tsitoxrom R4503A4 tsitoxromi har ikkala jarayonning mediatori bo‘lib hisoblanadi. Plazmada RRX va 4‑gidroksi-bupivakain kontsentratsiyalari bupivakainni uzoq vaqt davomida yuborilishidan keyin va yuborish vaqtida faol moddaga nisbatan unchalik katta emas. Bupivakainning taxminan 5-6% o‘zgarmagan holda siydik bilan chiqariladi. Bupivakain bog‘lanmagan modda bilan muvozanat nisbatiga erishgan holda yo‘ldosh orqali oson o‘tadi. Homila organizmida plazma oqsillari bilan bog‘lanishi ona organizmidagiga nisbatan pastroq bo‘lganligi sababli, homila plazmasida umumiy kontsentratsiyasi kamroq bo‘ladi, ayni vaqtda homila va ona organizmida bog‘lanmagan fraktsiyaning kontsentratsiyasi bir xil bo‘ladi. Bupivakain bola uchun xavfsiz bo‘lgan juda kam miqdorda ona suti bilan ajralib chiqadi. Farmakokinetikasi 1 dan 7 yoshgacha bo‘lgan bolalarda va kattalarda bir xil.

Nervlarni uzoq vaqt davomida blokada qilishda.Epidural anesteziyada, adrenalinni qo‘llash mumkin bo‘lmaganda yoki mushaklarni kuchli bo‘shashishi maqsadga muvofiq bo‘lmaganda (masalan, jarrohlik operatsiyalaridan keyin og‘riqsizlantirishda yoki tug‘ruq davrida anesteziyada) qo‘llaniladi.

Yuborish yo‘li – mushak ichiga, teri ostiga yoki epidural tarzda yuborish – anesteziya turiga bog‘liq. Patsiyentga ma’lum bir dozani buyurishda shifokorda tajriba va patsiyentning jismoniy holati to‘g‘risida bilimlar bo‘lishi zarur. Uzluksiz infuziya yoki takroriy inyektsiyalar usuli bilan nervlarni uzoq vaqt davomida blokadasini o‘tkazishda plazmada preparatning toksik kontsentratsiyasi xavfini va nervni lokal shikastlanishi xavfini hisobga olish lozim. Ko‘yida keltirilgan dozalar tavsiyaviy xarakterga ega, chunki dozani tanlashda patsiyentning barcha individual o‘ziga xos xususiyatlarini inobatga olish zarur.

Bupivakainni noxush nojo‘ya ta’sirlari boshqa uzoq ta’sir qiluvchi mahalliy anestetiklarning bunday nojo‘ya ta’sirlariga o‘xshash bo‘ladi. Mahalliy anestetik namoyon qiladigan nojo‘ya ta’sirlarni, igna punktsiyasi bilan bog‘liq bo‘lgan bevosita ta’sirlar (masalan, nervni shikastlanishi) yoki bilvosita ta’sirlar (masalan, epidural abstsess) keltirib chiqargan nervlarni blokada qilish oqibatidagi fiziologik ta’sirlaridan (masalan, arterial bosimni pasayishi, bradikardiya) farqlash qiyin. Bundan keyin sanab o‘tilgan nojo‘ya ta’sirlar a’zolar tizimi guruhlariga muvofiq tasniflangan; uchrash tez-tezligi ko‘rsatilganida quyidagi tasniflashdan foydalaniladi: juda tez-tez (≥1/10), tez-tez (≥ 1/100, <1/10), tez-tez emas (≥1/1000, <1/100), kam hollarda (≥1/10 000, <1/1000), juda kam hollarda (<1/10 000), jumladan alohida hollar. Immun tizimmi tomonidan buzilishlar Juda kam hollarda – allergik reaktsiyalar, anafilaktik reaktsiyalar/shok. Metabolizm va ovqatlanishni buzilishi Juda kam hollarda – gipoglikemiya. Nerv tizimi tomonidan buzilishlar Tez-tez – paresteziya, bosh aylanishi. Kam hollarda – toksiklik belgilari va markaziy nerv tizimi (MNT) tomonidan simptomlar (tirishishlar, og‘iz sohasida paresteziya, tilni uvishishi, eshitishni kuchayishi, ko‘rishni buzilishi, hushdan ketish, titroq, quloqni bitib qolishi, quloqlarni shang‘illashi, dizartriya). Juda kam hollarda – nevropatiya, periferik nervlarni shikastlanishi, araxnoidit. Ko‘z kasalliklari Juda kam hollarda – diplopiya. Yurak faoliyatini buzilishi Tez-tez – bradikardiya. Juda kam hollarda – yurakni to‘xtab qolishi, aritmiya. Qon tomirlar tizimi tomonidan buzilishlar Juda tez-tez – gipotenziya. Tez-tez – gipertenziya. Respirator kasalliklar va ko‘krak qafasi kasalliklari Juda kam hollarda – nafas olishni susayishi. Me’da-ichak yo‘llarida buzilishlar Juda tez-tez – ko‘ngil aynishi. Buyrak va siydik chiqarish yo‘llari faoliyatini buzilishlari Tez-tez – siydik tutilishi. Keltirilgan nojo‘ya reaktsiyalar paydo bo‘lganida, shuningdek yo‘riqnomada eslatib o‘tilmagan nojo‘ya reaktsiya paydo bo‘lganida shifokorga murojaat qilish zarur.

Bupivakainga (amid turidagi boshqa mahalliy anestetiklarga) va/yoki preparatning komponentlaridan istalgan boshqa birontasiga yuqori sezuvchanlikda qo‘llash mumkin emas. Vena ichiga regional anesteziya (Bir bo‘yicha blokada) o‘tkazilishi mumkin emas (bupivakainni qon oqimiga tasodifan o‘tib ketishi o‘tkir tizimli toksik reaktsiyalar rivojlanishini keltirib chiqarishi mumkin).

Bupivakainni boshqa mahalliy anestetiklarni yoki amid turidagi mahalliy anestetiklarga tuzilishi jihatdan yaqin bo‘lgan moddalarni, masalan, lidokain va meksiletin kabi ayrim antiaritmik preparatlarni qabul qilayotgan patsiyentlarda ehtiyotkorlik bilan qo‘llash lozim, chunki tizimli toksik ta’sir kuchayishi mumkin. Bupivakain va III sinf antiaritmik preparatlarni (masalan, amiodaronni) o‘zaro ta’siriga doir maxsus tadqiqotlar o‘tkazilmagan, biroq ehtiyotkorlikka rioya qilish tavsiya etiladi (“Maxsus ko‘rsatmalar” bo‘limiga qarang).

Bupivakain epidural anesteziya va nervlarni periferik blokada qilish uchun qo‘llanilganida yurakni to‘satdan to‘xtab qolishi va o‘lim xavfi mavjud. Ayrim hollarda reanimatsiyaga erishish qiyin bo‘ladi yoki tegishli tayyorgarlik va davolashga qaramay, reanimatsiya qilib bo‘lmaydi. Barcha mahalliy anestetiklarga o‘xshash bo‘lgani kabi, bupivakain tasodifan tomir ichiga yuborilganida qonda preparat kontsentratsiyasi oshib ketishi mumkinligi oqibatida markaziy nerv va yurak-qon tomir tizimlariga toksik ta’sir ko‘rsatishi (ventrikulyar aritmiya, ventrikulyar fibrillyatsiya, to‘satdan yurak-qon tomir kollapsi va o‘lim yuz berishi) mumkin. Nervlarni blokada qilish faqat jihozlangan operatsiya xonasida tajribali mutaxassis nazorati ostida o‘tkazilishi kerak. Nervlarni blokada qilish chog‘ida mahalliy anestetik yuborilishidan oldin vena ichiga kanyulya yuboriladi. Shifokor preparatni tasodifan qon tomir xavzasiga yubormaslik uchun ehtiyotkorlikka rioya qilishi (“Qo‘llash usuli va dozalari” bo‘limiga qarang), tegishli anesteziyani o‘tkazish uchun o‘qigan (o‘rgatilgan) bo‘lishi, shuningdek kasallik tashhisini va nojo‘ya ta’sirlarni, tizimli toksiklik belgilari va boshqa asoratlarni davolashni bilishi kerak (“Dozani oshirib yuborilishi” bo‘limiga qarang). Periferik nervlarni keng qamrovli blokadasida yirik qon tomirlariga yondosh bo‘lgan qon bilan yaxshi ta’minlangan joyiga mahalliy anestetikning katta hajmini yuborish talab etilishi mumkin. Bunday hollarda qon tomir ichiga yuborish va/yoki tizimli so‘rilish xavfi oshadi, bu esa qonda preparatning yuqori kontsentratsiyasini oshishiga olib kelishi mumkin. Keksa yoshdagi, shuningdek salomatligi susaygan patsiyentlarda, masalan jigar va buyrak disfunktsiyasi rivojlanayotgan patsiyentlarda anesteziya o‘ta ehtiyotkorlik bilan o‘tkazilishi kerak. Bunday hollarda patsiyentlarni, ularning o‘zlaridagi mavjud barcha kasalliklar haqida shifokorni xabardor qilishlari uchun ogohlantirishlari kerak. Yurakning qisman yoki to‘liq blokadasida ham alohida e’tibor talab qilinadi, chunki miokardning o‘tkazuvchanligi susayishi mumkin. III sinf antiaritmik preparatlarni (masalan, amiodaronni) qabul qilayotgan patsiyentlar yurak faoliyatida asoratlar rivojlanishi xavfi mumkinligi tufayli, EKG nazoratini amalga oshirish bilan birga shifokorning sinchkov kuzatuvi ostida bo‘lishlari kerak. Gipovolemiya bo‘lgan patsiyentlarda faqat gipovolemiya tuzatilganidan keyin bupivakainni yuborish mumkin. Epidural anesteziya o‘tkazilganida gipotoniya va bradikardiya rivojlanishi mumkin. Gipotoniya koronar va tserebrovaskulyar kasalliklari bo‘lgan patsiyentlar tomonidan yomon o‘zlashtiriladi. Gipotoniyani oldini olish uchun dastlab vazopressor vosita (5-10 mg efedrin vena ichiga, zarurat bo‘lganida takroran) yuboriladi. Bolalarda efedrin, yoshiga va tana vazniga mos keladigan dozada qo‘llaniladi. Markaziy nervlarni spinal va epidural blokadasi, ayniqsa gipovolemiya holatida yurak-qon tomiri tizimini susayishini keltirib chiqarishi mumkin. Epidural anesteziya yurak yetishmovchiligi bo‘lgan patsiyentlarda ehtiyotkorlik bilan o‘tkazilishi kerak. Bosh va bo‘yin sohasida mahalliy anesteziyada, qo‘llanilayotgan mahalliy anestetikdan qat’iy nazar, ko‘pincha nojo‘ya ta’sirlar rivojlanishi mumkin. Bupivakainni arteriyaga tasodifan tushishi hatto past dozalar qo‘llanilganida ham, og‘ir nojo‘ya reaktsiyalarni rivojlanishini keltirib chiqarishi mumkin. Retrobulbar yuborilishi ba’zan, bosh chanog‘ining subaraxnoidal bo‘shlig‘igacha yetib borib qisqa muddatli ko‘rlik, yurak-qon tomiri kollapsi, nafas olishni to‘xtab qolishi, tirishishlar va boshqalarni keltirib chiqarishi mumkin. Ushbu simptomlarni darhol tashhislash va davolash zarur. Retro- va peribulbar blokadada shikastlanish va/yoki toksik ta’sir oqibatida ko‘z mushaklarining persistent disfunktsiyasi xavfi bo‘lishi mumkin. Bunday reaktsiyalarning jiddiyligi shikastlanish og‘irligiga, mahalliy anestetikning kontsentratsiyasi va ta’sir etish davomiyligiga bog‘liq bo‘ladi. Shuning uchun boshqa mahalliy anestetiklarda bo‘lgani kabi, preparatning minimal samarali kontsentratsiyasi va dozasini qo‘llash zarur. Vazokonstriktorlar to‘qimalar reaktsiyasini kuchaytirishi mumkin, shu sababli ulardan faqat zarurat bo‘lganidagina foydalanish lozim. Paratservikal blokada gohida homilada bradikardiya/taxikardiyani keltirib chiqarishi mumkin, shu boisdan, homilaning yurak qisqarishlari sonini sinchkovlik bilan nazorat qilish zarur. Bupivakainni intraartikulyar yuborilganida taxmin qilinayotgan yirik bo‘g‘im ichi shikastlanishi yuz berganida yoki jarrohlik aralashuvidan keyin katta ochiq yuza hosil bo‘lganida ehtiyotkorlikka rioya qilinishi lozim, chunki plazmada preparatning yuqori kontsentratsiyasi xavfi mavjud. Bupivakainni eruvchanligi rN > 6,5 bo‘lganida pasayadi. Buni ishqoriy eritmalar bilan birgalikda qo‘llanilganida hisobga olish zarur.

Bupivakainni homilador va reproduktiv yoshdagi ayollarda qo‘llash yuzasidan katta tajriba mavjud. Reproduktiv jarayonga spetsifik ta’siri aniqlanmagan (malformatsiyalarning sonini oshishi aniqlanmagan). Homilada mahalliy anestetiklar keltirib chiqargan noxush nojo‘ya reaktsiyalar (masalan, bradikardiya) ko‘pincha bachadonning paratservikal blokadasida yuzaga keladi. Ehtimol, ularni homilagacha yetib borgan anestetikning yuqori kontsentratsiyasi keltirib chiqarsa kerak. Boshqa mahalliy anestetiklarda bo‘lgani kabi, bupmvakain ona sutiga, ammo katta bo‘lmagan miqdorda, singib o‘tishi mumkin, shu boisdan yangi tug‘ilgan chaqaloqlarga ta’siri kutilmaydi.

25°S dan yuqori bo‘lmagan haroratda saqlansin. Muzlatilmasin!

Simptomlari Tizimli toksik reaktsiyalar eng avvalo MNT da va yurak-qon tomir tizimida namoyon bo‘ladi. Bunday reaktsiyalar tasodifan qon tomir ichiga inyektsiyada, doza oshirib yuborilganida yoki dorini qon aylanishi yaxshi bo‘lgan joylardan o‘ta tez so‘rilishida yuzaga keladigan qonda preparatning yuqori kontsentratsiyasi tufayli yuz beradi (“Maxsus ko‘rsatmalar” bo‘limiga qarang). MNT reaktsiyalari amid turidagi uzoq ta’sir etuvchi barcha anestetiklarda bir xil bo‘ladi, yurak-qon tomir tizimi tomonidan reaktsiyalar esa, ko‘proq darajada yuborilgan dori vositasining xususiyatlariga bog‘liq bo‘ladi. Mahalliy anestetikning tasodifan qon tomir ichiga inyektsiyasi bir lahzada (bir necha sekund yoki minut davomida) tizimli toksik reaktsiyani keltirib chiqarishi mumkin. Doza oshirib yuborilganida tizimli toksiklik mahalliy anestetikning qondagi kontsentratsiyasi sekinroq oshib borishi tufayli kechroq (inyektsiyadan keyin 15-60 minut o‘tgach) paydo bo‘ladi. Markaziy nerv tizimi Preparatni MNT ga toksik ta’siri simptomlarning asta-sekin kuchayib borishi bilan namoyon bo‘ladi. Dastlabki simptomlar og‘iz atrofida paresteziya va tilni uvushishi, quloqni bitib qolishi, eshitishni kuchayishi, quloqlarni shang‘illashi va ko‘rishni buzilishi ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. Ancha jiddiy buzilishlar tirishishlar oldidan paydo bo‘ladigan dizartriya, mushaklarni tortishishi yoki titroq ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. Ushbu nojo‘ya reaktsiyalarni nevrotik xatti xarakatlar bilan adashtirmaslik kerak. Keyinchalik hushdan ketish va katta tutqanoq xuruji yuz berishi mumkin bo‘lib, u bir necha sekunddan to bir necha minutgacha davom etishi mumkin. Tirishishlardan keyin mushak faoliyatini kuchayishi va nafas olishni susayishi tufayli, tezda gipoksiya va giperkapniya yuz beradi. Og‘ir hollarda nafasni to‘xtab qolishi yuz berishi mumkin. Atsidoz, gipokaliyemiya va gipoksiya toksik reaktsiyani yanada kuchaytiradi. Toksik reaktsiyani kamayishi dori vositasini MNT dan chiqarilish tezligiga, shuningdek uning metabolizmiga bog‘liq. Agar preparatning oz miqdori yuborilgan bo‘lsa, toksik ta’siri tezda kamayishi mumkin. Yurak-qon tomir tizimi Yurak-qon tomir tizimi tomonidan toksik reaktsiyalarni faqat dozani oshirib yuborilishining og‘ir hollarida kuzatish mumkin, odatda ulardan oldin MNT da toksiklik belgilari kuzatiladi. Agar patsiyent sedativ dori vositalari bilan og‘ir falajlangan yoki umumiy narkoz ostida bo‘lsa, prodromal holatda MNT simptomlari sezilmay qolishi mumkin. Toksik reaktsiyalar gipotenziya, bradikardiya, aritmiya ko‘rinishida namoyon bo‘ladi, va hatto MNTning prodromal simptomlarisiz yurak to‘xtab qolishi yuz berishi mumkin. Agar blokada umumiy narkoz ostida o‘tkazilgan bo‘lsa, bolalarda erta toksik reaktsiyalarni aniqlashda qiyinchiliklar yuzaga kelishi mumkin. Davolash O‘tkir tizimli toksiklik belgilari paydo bo‘lganida preparat inyektsiyasini darhol to‘xtatish lozim. Tirishishlarda davolashni o‘tkazish zarur. Barcha preparatlar va reanimatsiya jihozlari darhol foydalanish uchun tayyor turish kerak. Kislorod kelishini ta’minlash, tirishishlarni bartaraf etish va qon oqimini qo‘llab-quvvatlash davolashning maqsadi bo‘lib hisoblanadi. Zarurat bo‘lganida kislorodni olib kelish va maska orqali nafas oldirish lozim. Agar tirishishlar o‘z-o‘zidan paydo bo‘lib, 15-20 sekund davomida to‘xtamasa, vena ichiga 100-150 mg tiopentonni yuborish lozim, vena ichiga shuningdek 5-10 mg diazepamni yuborish mumkin, biroq u ancha sekin ta’sir ko‘rsatadi. Uzoq davom etadigan tirishishlarda patsiyentga kislorod kelishini va nafas olishni qo‘llab-quvvatlash uchun miorelaksantlarni (masalan, suksametoniyni) qo‘llash mumkin, biroq buning uchun endotraxeal intubatsiya va nafas olishni nazorat qilish zarur. Agar yurak-qon tomir tizimi faoliyatini xavfli susayishi (gipotenziya, bradikardiya) kuzatilsa, vena ichiga 5-10 mg efedrin yuboriladi va zarurat bo‘lganida efedrin yuborilishi 2-3 minut o‘tgach takrorlanadi. Bradikardiyani davolash uchun masalan atropinni qo‘llash lozim. Qon aylanishi to‘xtab qolganida darhol kardiopulmonar reanimatsiya boshlanishi kerak. Preparatning hayot faoliyatini ta’minlash uchun kislorodning optimal miqdori, nafas olish va qon aylanishi, shuningdek atsidozni davolash muhim.

5 mg/ml inyektsiya uchun eritma. 10 ml dan eritma I gidrolitik sinfga mansub rangsiz shishadan tayyorlangan va sindirish chizig‘i yoki nuqtasi bo‘lgan ampulada. 5 ampuladan polivinilxlorid plyonkadan tayyorlangan qoplamasiz uyali o‘ramda (poddonda) joylangan. Bitta uyali o‘ram qo‘llash bo‘yicha yo‘riqnomasi bilan birga karton qutiga joylangan.

3 yil.