тиниқ рангсиз суюқлик.

Маҳаллий анестетиклар. Амидлар.

N01V V01.

Бупивакаин ёғларда жуда яхши эрийди. Бупивакаинга нисбатан унинг метаболитлари камроқ фармакологик фаолликка эга. Плазмада бупивакаиннинг концентрацияси дозага, юбориш усулига ва инекция жойида қон томирлари сонига боғлиқ. Бупивакаиннинг ярим чиқарилиш даври эпидурал бўшлиқдан умумий ва икки фазали сўрилишдан кейин, мувофиқ равишда 7 минут ва 6 соатни ташкил этади. Секин сўрилиш фазаси бупивакаинни чиқарилиши тезлигини чекловчи омил бўлиб ҳисобланади. Шу сабабли бупивакаиннинг ярим чиқарилиши даври вена ичига инекциядан кейинги даврига нисбатан узоқроқ бўлиб кўринади. Плазма оқсиллари билан боғланиши 96% ни ташкил этади. Вена ичига инекциядан кейин плазмадан умумий клиренси минутига 0,58 л ни, мувозанат ҳолатида тақсимланиш ҳажми 73 л ни, элиминация ярим даври 2,7 соатни, жигар экстракцияси кўрсаткичи 0,4 ни ташкил этади. Бупивакаин 4‑гидрокси-бупивакаинга ароматик гидроксидлаш йўли билан ва 2,6-пипеколоксилидинга (РРХ) Н-деалкиллаш йўли билан жигарда метаболизмга учрайди, цитохром Р4503А4 цитохроми ҳар иккала жараённинг медиатори бўлиб ҳисобланади. Плазмада РРХ ва 4‑гидрокси-бупивакаин концентрациялари бупивакаинни узоқ вақт давомида юборилишидан кейин ва юбориш вақтида фаол моддага нисбатан унчалик катта эмас. Бупивакаиннинг тахминан 5-6% ўзгармаган ҳолда сийдик билан чиқарилади. Бупивакаин боғланмаган модда билан мувозанат нисбатига эришган ҳолда йўлдош орқали осон ўтади. Ҳомила организмида плазма оқсиллари билан боғланиши она организмидагига нисбатан пастроқ бўлганлиги сабабли, ҳомила плазмасида умумий концентрацияси камроқ бўлади, айни вақтда ҳомила ва она организмида боғланмаган фракциянинг концентрацияси бир хил бўлади. Бупивакаин бола учун хавфсиз бўлган жуда кам миқдорда она сути билан ажралиб чиқади. Фармакокинетикаси 1 дан 7 ёшгача бўлган болаларда ва катталарда бир хил.

Нервларни узоқ вақт давомида блокада қилишда.Эпидурал анестезияда, адреналинни қўллаш мумкин бўлмаганда ёки мушакларни кучли бўшашиши мақсадга мувофиқ бўлмаганда (масалан, жарроҳлик операцияларидан кейин оғриқсизлантиришда ёки туғруқ даврида анестезияда) қўлланилади.

Юбориш йўли – мушак ичига, тери остига ёки эпидурал тарзда юбориш – анестезия турига боғлиқ. Пациентга маълум бир дозани буюришда шифокорда тажриба ва пациентнинг жисмоний ҳолати тўғрисида билимлар бўлиши зарур. Узлуксиз инфузия ёки такрорий инекциялар усули билан нервларни узоқ вақт давомида блокадасини ўтказишда плазмада препаратнинг токсик концентрацияси хавфини ва нервни локал шикастланиши хавфини ҳисобга олиш лозим. Кўйида келтирилган дозалар тавсиявий характерга эга, чунки дозани танлашда пациентнинг барча индивидуал ўзига хос хусусиятларини инобатга олиш зарур.

Бупивакаинни нохуш ножўя таъсирлари бошқа узоқ таъсир қилувчи маҳаллий анестетикларнинг бундай ножўя таъсирларига ўхшаш бўлади. Маҳаллий анестетик намоён қиладиган ножўя таъсирларни, игна пункцияси билан боғлиқ бўлган бевосита таъсирлар (масалан, нервни шикастланиши) ёки билвосита таъсирлар (масалан, эпидурал абсцесс) келтириб чиқарган нервларни блокада қилиш оқибатидаги физиологик таъсирларидан (масалан, артериал босимни пасайиши, брадикардия) фарқлаш қийин. Бундан кейин санаб ўтилган ножўя таъсирлар аъзолар тизими гуруҳларига мувофиқ таснифланган; учраш тез-тезлиги кўрсатилганида қуйидаги таснифлашдан фойдаланилади: жуда тез-тез (≥1/10), тез-тез (≥ 1/100, <1/10), тез-тез эмас (≥1/1000, <1/100), кам ҳолларда (≥1/10 000, <1/1000), жуда кам ҳолларда (<1/10 000), жумладан алоҳида ҳоллар. Иммун тизимми томонидан бузилишлар Жуда кам ҳолларда – аллергик реакциялар, анафилактик реакциялар/шок. Метаболизм ва овқатланишни бузилиши Жуда кам ҳолларда – гипогликемия. Нерв тизими томонидан бузилишлар Тез-тез – парестезия, бош айланиши. Кам ҳолларда – токциклик белгилари ва марказий нерв тизими (МНТ) томонидан симптомлар (тиришишлар, оғиз соҳасида парестезия, тилни увишиши, эшитишни кучайиши, кўришни бузилиши, ҳушдан кетиш, титроқ, қулоқни битиб қолиши, қулоқларни шанғиллаши, дизартрия). Жуда кам ҳолларда – невропатия, периферик нервларни шикастланиши, арахноидит. Кўз касалликлари Жуда кам ҳолларда – диплопия. Юрак фаолиятини бузилиши Тез-тез – брадикардия. Жуда кам ҳолларда – юракни тўхтаб қолиши, аритмия. Қон томирлар тизими томонидан бузилишлар Жуда тез-тез – гипотензия. Тез-тез – гипертензия. Респиратор касалликлар ва кўкрак қафаси касалликлари Жуда кам ҳолларда – нафас олишни сусайиши. Меъда-ичак йўлларида бузилишлар Жуда тез-тез – кўнгил айниши. Буйрак ва сийдик чиқариш йўллари фаолиятини бузилишлари Тез-тез – сийдик тутилиши. Келтирилган ножўя реакциялар пайдо бўлганида, шунингдек йўриқномада эслатиб ўтилмаган ножўя реакция пайдо бўлганида шифокорга мурожаат қилиш зарур.

Бупивакаинга (амид туридаги бошқа маҳаллий анестетикларга) ва/ёки препаратнинг компонентларидан исталган бошқа биронтасига юқори сезувчанликда қўллаш мумкин эмас. Вена ичига регионал анестезия (Бир бўйича блокада) ўтказилиши мумкин эмас (бупивакаинни қон оқимига тасодифан ўтиб кетиши ўткир тизимли токсик реакциялар ривожланишини келтириб чиқариши мумкин).

Бупивакаинни бошқа маҳаллий анестетикларни ёки амид туридаги маҳаллий анестетикларга тузилиши жиҳатдан яқин бўлган моддаларни, масалан, лидокаин ва мексилетин каби айрим антиаритмик препаратларни қабул қилаётган пациентларда эҳтиёткорлик билан қўллаш лозим, чунки тизимли токсик таъсир кучайиши мумкин. Бупивакаин ва ИИИ синф антиаритмик препаратларни (масалан, амиодаронни) ўзаро таъсирига доир махсус тадқиқотлар ўтказилмаган, бироқ эҳтиёткорликка риоя қилиш тавсия этилади (“Махсус кўрсатмалар” бўлимига қаранг).

Бупивакаин эпидурал анестезия ва нервларни периферик блокада қилиш учун қўлланилганида юракни тўсатдан тўхтаб қолиши ва ўлим хавфи мавжуд. Айрим ҳолларда реанимацияга эришиш қийин бўлади ёки тегишли тайёргарлик ва даволашга қарамай, реанимация қилиб бўлмайди. Барча маҳаллий анестетикларга ўхшаш бўлгани каби, бупивакаин тасодифан томир ичига юборилганида қонда препарат концентрацияси ошиб кетиши мумкинлиги оқибатида марказий нерв ва юрак-қон томир тизимларига токсик таъсир кўрсатиши (вентрикуляр аритмия, вентрикуляр фибрилляция, тўсатдан юрак-қон томир коллапси ва ўлим юз бериши) мумкин. Нервларни блокада қилиш фақат жиҳозланган операция хонасида тажрибали мутахассис назорати остида ўтказилиши керак. Нервларни блокада қилиш чоғида маҳаллий анестетик юборилишидан олдин вена ичига канюля юборилади. Шифокор препаратни тасодифан қон томир хавзасига юбормаслик учун эҳтиёткорликка риоя қилиши (“Қўллаш усули ва дозалари” бўлимига қаранг), тегишли анестезияни ўтказиш учун ўқиган (ўргатилган) бўлиши, шунингдек касаллик ташҳисини ва ножўя таъсирларни, тизимли токциклик белгилари ва бошқа асоратларни даволашни билиши керак (“Дозани ошириб юборилиши” бўлимига қаранг). Периферик нервларни кенг қамровли блокадасида йирик қон томирларига ёндош бўлган қон билан яхши таъминланган жойига маҳаллий анестетикнинг катта ҳажмини юбориш талаб этилиши мумкин. Бундай ҳолларда қон томир ичига юбориш ва/ёки тизимли сўрилиш хавфи ошади, бу эса қонда препаратнинг юқори концентрациясини ошишига олиб келиши мумкин. Кекса ёшдаги, шунингдек саломатлиги сусайган пациентларда, масалан жигар ва буйрак дисфункцияси ривожланаётган пациентларда анестезия ўта эҳтиёткорлик билан ўтказилиши керак. Бундай ҳолларда пациентларни, уларнинг ўзларидаги мавжуд барча касалликлар ҳақида шифокорни хабардор қилишлари учун огоҳлантиришлари керак. Юракнинг қисман ёки тўлиқ блокадасида ҳам алоҳида эътибор талаб қилинади, чунки миокарднинг ўтказувчанлиги сусайиши мумкин. ИИИ синф антиаритмик препаратларни (масалан, амиодаронни) қабул қилаётган пациентлар юрак фаолиятида асоратлар ривожланиши хавфи мумкинлиги туфайли, ЭКГ назоратини амалга ошириш билан бирга шифокорнинг синчков кузатуви остида бўлишлари керак. Гиповолемия бўлган пациентларда фақат гиповолемия тузатилганидан кейин бупивакаинни юбориш мумкин. Эпидурал анестезия ўтказилганида гипотония ва брадикардия ривожланиши мумкин. Гипотония коронар ва цереброваскуляр касалликлари бўлган пациентлар томонидан ёмон ўзлаштирилади. Гипотонияни олдини олиш учун дастлаб вазопрессор восита (5-10 мг эфедрин вена ичига, зарурат бўлганида такроран) юборилади. Болаларда эфедрин, ёшига ва тана вазнига мос келадиган дозада қўлланилади. Марказий нервларни спинал ва эпидурал блокадаси, айниқса гиповолемия ҳолатида юрак-қон томири тизимини сусайишини келтириб чиқариши мумкин. Эпидурал анестезия юрак етишмовчилиги бўлган пациентларда эҳтиёткорлик билан ўтказилиши керак. Бош ва бўйин соҳасида маҳаллий анестезияда, қўлланилаётган маҳаллий анестетикдан қатъий назар, кўпинча ножўя таъсирлар ривожланиши мумкин. Бупивакаинни артерияга тасодифан тушиши ҳатто паст дозалар қўлланилганида ҳам, оғир ножўя реакцияларни ривожланишини келтириб чиқариши мумкин. Ретробулбар юборилиши баъзан, бош чаноғининг субарахноидал бўшлиғигача етиб бориб қисқа муддатли кўрлик, юрак-қон томири коллапси, нафас олишни тўхтаб қолиши, тиришишлар ва бошқаларни келтириб чиқариши мумкин. Ушбу симптомларни дарҳол ташҳислаш ва даволаш зарур. Ретро- ва перибулбар блокадада шикастланиш ва/ёки токсик таъсир оқибатида кўз мушакларининг персистент дисфункцияси хавфи бўлиши мумкин. Бундай реакцияларнинг жиддийлиги шикастланиш оғирлигига, маҳаллий анестетикнинг концентрацияси ва таъсир этиш давомийлигига боғлиқ бўлади. Шунинг учун бошқа маҳаллий анестетикларда бўлгани каби, препаратнинг минимал самарали концентрацияси ва дозасини қўллаш зарур. Вазоконстрикторлар тўқималар реакциясини кучайтириши мумкин, шу сабабли улардан фақат зарурат бўлганидагина фойдаланиш лозим. Парацервикал блокада гоҳида ҳомилада брадикардия/тахикардияни келтириб чиқариши мумкин, шу боисдан, ҳомиланинг юрак қисқаришлари сонини синчковлик билан назорат қилиш зарур. Бупивакаинни интраартикуляр юборилганида тахмин қилинаётган йирик бўғим ичи шикастланиши юз берганида ёки жарроҳлик аралашувидан кейин катта очиқ юза ҳосил бўлганида эҳтиёткорликка риоя қилиниши лозим, чунки плазмада препаратнинг юқори концентрацияси хавфи мавжуд. Бупивакаинни эрувчанлиги рН > 6,5 бўлганида пасаяди. Буни ишқорий эритмалар билан биргаликда қўлланилганида ҳисобга олиш зарур.

Бупивакаинни ҳомиладор ва репродуктив ёшдаги аёлларда қўллаш юзасидан катта тажриба мавжуд. Репродуктив жараёнга специфик таъсири аниқланмаган (малформацияларнинг сонини ошиши аниқланмаган). Ҳомилада маҳаллий анестетиклар келтириб чиқарган нохуш ножўя реакциялар (масалан, брадикардия) кўпинча бачадоннинг парацервикал блокадасида юзага келади. Эҳтимол, уларни ҳомилагача етиб борган анестетикнинг юқори концентрацияси келтириб чиқарса керак. Бошқа маҳаллий анестетикларда бўлгани каби, бупмвакаин она сутига, аммо катта бўлмаган миқдорда, сингиб ўтиши мумкин, шу боисдан янги туғилган чақалоқларга таъсири кутилмайди.

25°С дан юқори бўлмаган ҳароратда сақлансин. Музлатилмасин!

Симптомлари Тизимли токсик реакциялар энг аввало МНТ да ва юрак-қон томир тизимида намоён бўлади. Бундай реакциялар тасодифан қон томир ичига инекцияда, доза ошириб юборилганида ёки дорини қон айланиши яхши бўлган жойлардан ўта тез сўрилишида юзага келадиган қонда препаратнинг юқори концентрацияси туфайли юз беради (“Махсус кўрсатмалар” бўлимига қаранг). МНТ реакциялари амид туридаги узоқ таъсир этувчи барча анестетикларда бир хил бўлади, юрак-қон томир тизими томонидан реакциялар эса, кўпроқ даражада юборилган дори воситасининг хусусиятларига боғлиқ бўлади. Маҳаллий анестетикнинг тасодифан қон томир ичига инекцияси бир лаҳзада (бир неча секунд ёки минут давомида) тизимли токсик реакцияни келтириб чиқариши мумкин. Доза ошириб юборилганида тизимли токциклик маҳаллий анестетикнинг қондаги концентрацияси секинроқ ошиб бориши туфайли кечроқ (инекциядан кейин 15-60 минут ўтгач) пайдо бўлади. Марказий нерв тизими Препаратни МНТ га токсик таъсири симптомларнинг аста-секин кучайиб бориши билан намоён бўлади. Дастлабки симптомлар оғиз атрофида парестезия ва тилни увушиши, қулоқни битиб қолиши, эшитишни кучайиши, қулоқларни шанғиллаши ва кўришни бузилиши кўринишида намоён бўлади. Анча жиддий бузилишлар тиришишлар олдидан пайдо бўладиган дизартрия, мушакларни тортишиши ёки титроқ кўринишида намоён бўлади. Ушбу ножўя реакцияларни невротик хатти харакатлар билан адаштирмаслик керак. Кейинчалик ҳушдан кетиш ва катта тутқаноқ хуружи юз бериши мумкин бўлиб, у бир неча секунддан то бир неча минутгача давом этиши мумкин. Тиришишлардан кейин мушак фаолиятини кучайиши ва нафас олишни сусайиши туфайли, тезда гипокция ва гиперкапния юз беради. Оғир ҳолларда нафасни тўхтаб қолиши юз бериши мумкин. Ацидоз, гипокалиемия ва гипокция токсик реакцияни янада кучайтиради. Токсик реакцияни камайиши дори воситасини МНТ дан чиқарилиш тезлигига, шунингдек унинг метаболизмига боғлиқ. Агар препаратнинг оз миқдори юборилган бўлса, токсик таъсири тезда камайиши мумкин. Юрак-қон томир тизими Юрак-қон томир тизими томонидан токсик реакцияларни фақат дозани ошириб юборилишининг оғир ҳолларида кузатиш мумкин, одатда улардан олдин МНТ да токциклик белгилари кузатилади. Агар пациент седатив дори воситалари билан оғир фалажланган ёки умумий наркоз остида бўлса, продромал ҳолатда МНТ симптомлари сезилмай қолиши мумкин. Токсик реакциялар гипотензия, брадикардия, аритмия кўринишида намоён бўлади, ва ҳатто МНТнинг продромал симптомларисиз юрак тўхтаб қолиши юз бериши мумкин. Агар блокада умумий наркоз остида ўтказилган бўлса, болаларда эрта токсик реакцияларни аниқлашда қийинчиликлар юзага келиши мумкин. Даволаш Ўткир тизимли токциклик белгилари пайдо бўлганида препарат инекциясини дарҳол тўхтатиш лозим. Тиришишларда даволашни ўтказиш зарур. Барча препаратлар ва реанимация жиҳозлари дарҳол фойдаланиш учун тайёр туриш керак. Кислород келишини таъминлаш, тиришишларни бартараф этиш ва қон оқимини қўллаб-қувватлаш даволашнинг мақсади бўлиб ҳисобланади. Зарурат бўлганида кислородни олиб келиш ва маска орқали нафас олдириш лозим. Агар тиришишлар ўз-ўзидан пайдо бўлиб, 15-20 секунд давомида тўхтамаса, вена ичига 100-150 мг тиопентонни юбориш лозим, вена ичига шунингдек 5-10 мг диазепамни юбориш мумкин, бироқ у анча секин таъсир кўрсатади. Узоқ давом этадиган тиришишларда пациентга кислород келишини ва нафас олишни қўллаб-қувватлаш учун миорелаксантларни (масалан, суксаметонийни) қўллаш мумкин, бироқ бунинг учун эндотрахеал интубация ва нафас олишни назорат қилиш зарур. Агар юрак-қон томир тизими фаолиятини хавфли сусайиши (гипотензия, брадикардия) кузатилса, вена ичига 5-10 мг эфедрин юборилади ва зарурат бўлганида эфедрин юборилиши 2-3 минут ўтгач такрорланади. Брадикардияни даволаш учун масалан атропинни қўллаш лозим. Қон айланиши тўхтаб қолганида дарҳол кардиопулмонар реанимация бошланиши керак. Препаратнинг ҳаёт фаолиятини таъминлаш учун кислороднинг оптимал миқдори, нафас олиш ва қон айланиши, шунингдек ацидозни даволаш муҳим.

5 мг/мл инекция учун эритма. 10 мл дан эритма И гидролитик синфга мансуб рангсиз шишадан тайёрланган ва синдириш чизиғи ёки нуқтаси бўлган ампулада. 5 ампуладан поливинилхлорид плёнкадан тайёрланган қопламасиз уяли ўрамда (поддонда) жойланган. Битта уяли ўрам қўллаш бўйича йўриқномаси билан бирга картон қутига жойланган.

3 йил.