чўзунчоқ, икки ёқлама қавариқ, бир томонида бўлиш учун ўйиқчаси бўлган оч-сариқ рангли таблеткалар (сариқдан қизил ранглигача доғларни бўлишига йўл қўйилади). Бўлиш учун ўйиқча таблеткани тенг дозаларга бўлиш учун эмас, балки ичга қабул қилишни енгиллаштириш мақсадида фақат таблеткани бўлиш учун хизмат қилади.

ўсмага қарши восита (антиметаболитлар, фолат кислотасининг аналоглари).

L01BA01.

Оғиз орқали қабул қилинганидан кейин метотрексат меъда-ичак йўлларидан сўрилади. Паст дозалар (7,5 мг/м2 – 80 мг/м2 ППТ) қабул қилинганида ўртача биокираолишлиги тахминан 70% ни ташкил этади, аммо сезиларли разъездлараро ва ички разъезд вариациялари (25–100%) бўлиши мумкин. Плазмада энг юқори концентрацияларга           1-2 соат давомида эришилади. Метотрексатнинг тахминан 50% зардоб оқсиллари билан боғланади. Тана тўқималарида тақсимланганидан кейин айниқса жигар, буйрак ва қора талоқда полиглутаматлар шаклида юқори концентрацияларда бўлади, улар тўқималарда ҳафталар ёки ойлар давомида қисман сақланиши мумкин. Кичик дозаларда қабул қилинганида метотрексат орқа мия суюқлигига минимал миқдорларда ўтади, юқори дозаларда (1 кг тана вазнига 300 мг) қабул қилинганида эса унда 4 дан 7 мкг/мл гача концентрацияларда аниқланади. Ярим чиқарилишнинг ўртача якуний даври 6-7 соатни ташкил этади ва сезиларли равишда ўзгариб туради (3-17 соат). Тақсимланиши учинчи камерали деб аталган (плевра бўшлиғида сув йиғилган, асцити бўлган) беморларда ярим чиқарилиш даври 4 мартагача узайиши кузатилади. Чиқарилган метотрексатнинг тахминан 10% жигарда метаболизмга учрайди. Асосий метаболити 7-гидроксиметотрексат ҳисобланади. Метотрексат асосан ўзгармаган ҳолда, биринчи навбатда буйрак калавалари февральацияси ва проксимал найчаларида фаол секреция йўли билан чиқарилади. Тахминан 5-20% метотрексат ва 1-5% 7-гидроксиметотрексат сафро билан чиқарилади. Яққол ифодаланган энтерогепатик рециркуляция ҳам ўрин тутиши мумкин. Буйрак етишмовчилиги ҳолларида чиқарилиши сезиларли равишда секинлашади. Жигар етишмовчилигида чиқарилишини бузилиши ҳақидаги маълумотлар йўқ. Каламушлар ва маймунларда метотрексат плацентар тўсиқ орқали ўта олади.

Метотрексат Эбеве 10 мг ли таблеткаларда катталар, ўсмирлар ва 3 ёшдан катта болаларда: ревматологик ва дерматологик касалликларни даволаш учун катта ёшдаги пациентларда фаол ревматоид артрит;ностероид яллиғланишга қарши воситалар (НЯҚВ) билан терапия ўтказишга етарлича жавоб бўлмаганида оғир фаол ювенил идиопатик артритнинг (ЮИА) полиартрит шакллари;фототерапия, ПУВА-терапия ва ретиноидлар каби даволашнинг бошқа турлари самарасиз бўлганида псориазнинг оғир, даволаб бўлмайдиган, ногиронликка олиб келадиган шакллари, шунингдек катта ёшдаги пациентларда псориатик артритнинг оғир шаклларини даволаш учун қўлланилади. Хавфли ўсмаларда ва гемобластозларда Хавфли ўсмалари ва гемобластозлари бўлган пациентларда поликимётерапия вақтида препаратни ичга қабул қилиш буюрилган вақтда қўлланилади.

Метотрексат Эбеве® таблеткаларини дозалаш тўғрисида муҳим огоҳлантириш: ревматологик ва дерматологик касалликларни даволаш учун метотрексат ҳафтада фақат 1 марта қўлланилиши керак. Метотрексатни нотўғри дозалаш жиддий ножўя ҳолатларга, жумладан ўлим ҳолатига олиб келиши мумкин. Илтимос, йўриқноманинг ушбу бўлимини ўта диққат билан ўқиб чиқинг. Метотрексат фақат препарат билан ишлаш тажрибасига ва унинг таъсирининг ўзига хос хусусиятлари тўғрисида билимларга эга бўлган шифокорлар томонидан буюрилиши керак.

Ножўя таъсирлар сони ва оғирлиги препаратнинг дозасини даражаси ва қабул қилишлар сонига боғлиқ. Оғир ножўя таъсирлар ҳатто паст дозаларда ҳам ривожланиши мумкинлиги туфайли, шифокор томонидан мунтазам ва тез-тез назорат олиб борилиши зарур. Кўпчилик ножўя таъсирлар эрта аниқланганда қайтувчандир. Агар бундай ножўя таъсирлар юзага келса, дозани камайтириш ёки даволашни тўхтатиш, шунингдек тегишли қарши чораларни қўллаш лозим («Дозани ошириб юборилиши» бўлимига қаранг). Метотрексат билан даволашни қайтадан бошлаш, даволашни мақсадга мувофиқлигини синчковлик билан баҳолаб ва токциклик ҳолатларини қайталаниши мумкинлиги юзасидан юқори эҳтиёткорликни намоён этиб, эҳтиёткорлик билан амалга оширилиши керак. Ножўя таъсирлар тез-тезлиги қуйидаги тарзда аниқланади: жуда тез-тез (≥ 1/10), тез-тез (≥ 1/100; <1/10), тез-тез эмас (≥ 1/1000; <1/100), кам ҳолларда (≥ 1/10 000; < 1/1000), жуда кам ҳолларда (<1/10 000), номаълум (мавжуд маълумотлар асосида аниқлаш мумкин эмас).

Метотрексатга ва (ёки) препаратнинг хар қандай ёрдамчи моддасига юқори сезувчанлик.Жигар етишмовчилиги («Қўллаш усули ва дозалари» бўлимига қаранг).Алкоголни суиистеъмол қилиш.Буйрак фаолиятини бузилиши (креатинин клиренси <20 мл/мин, «Қўллаш усули ва дозалари» бўлимига қаранг).Суяк кўмиги гипоплазияси, лейкопения, тромбоцитопения ёки оғир анемия каби қон фаолиятининг мавжуд патологик ўзгаришлари.Иммун танқислиги.Туберкулёз ва ОИВ каби оғир, ўткир ёки сурункали инфекциялар.Стоматит, оғиз бўшлиғидаги яралар ва меъда-ичак йўлларининг фаол босқичдаги диагностика қилинган яралари.Ҳомиладорлик ва эмизиш даври.Тирик вакциналар билан бирга эмлаш мумкин эмас.

Ҳайвонларда ўтказилган тадқиқотлар, ностероид яллиғланишга қарши воситаларни (НЯҚВ), шу жумладан салицил кислотасини қўллаш метотрексатни буйрак найчалари секрециясини пасайтиришини ва мувофиқ равишда унинг токсик самараларини оширишини кўрсатди. Ревматоид артрити бўлган пациентларда НЯҚВ ва салицил кислотаси ёрдамчи терапия сифатида қўлланилган клиник тадқиқотларда ножўя таъсирлар сонини кўпайиши кузатилмаган. Ревматоид артритни бундай препаратлар билан даволаш синчковлик билан олиб бориладиган тиббий кузатувлар таъминланган шароитлардагина, метотрексатнинг паст дозалари билан даволаш замирида давом эттирилиши мумкин. Алкоголни мунтазам равишда истеъмол қилиниши ёки гепатотоксик препаратларнинг қўлланилиши метотрексатнинг гепатотокциклигини ошириши мумкин. Потенциал гепатотоксик препаратларни (масалан, лефлуномид, азатиоприн, сулфасалазин, ретиноидларни) қўшимча равишда қабул қилаётган пациентларни синчков кузатишни таъминлаш лозим. Алкоголни истеъмол қилишни чеклаш тавсия этилади. Гепатотоксик препаратларни (масалан, метамизолни) қўшимча равишда қўллаш метотрексатнинг жиддий гематотоксик ножўя таъсирлари эҳтимолини оширади. Метотрексат ва тиришишга қарши воситалар (метотрексатнинг зардобдаги миқдорини пасайиши), шунингдек 5-фторурацил (5-фторурацилнинг ярим чиқарилиши даврининг ошиши) орасидаги фармакокинетик ўзаро таъсирни ҳисобга олиш лозим. Салицилатлар, фенилбутазон, дифенилгидантоин (фенитоин), барбитуратлар, транквилизаторлар, перорал контрацептивлар, тетрациклин, амидопириннинг ҳосилалари, сулфаниламидлар, шунингдек пара-аминобензой кислотаси плазма оқсиллари билан боғларида метотрексатнинг ўрнига туриб олиб, биокираолишликни ва бунинг оқибатида токцикликни оширади (дозанинг билвосита ошиши кузатилади). Пробенецид ва кучсиз органик кислоталар метотрексатнинг экскрециясини камайтириши ва оқибатда билвосита унинг дозасини ошириши мумкин. Пенициллинлар, гликопептидлар, сулфаниламидлар, ципрофлоксацин ва цефалотин каби антибиотиклар якка ҳолларда метотрексатнинг буйрак клиренсини пасайтириши, шу сабабли метотрексатнинг зардобдаги концентрацияси ошиши, бир вақтда гематологик ва меъда-ичакка токсик таъсири юз бериши мумкин. Тетрациклин, хлорамфеникол каби перорал антибиотиклар ва таъсир доираси кенг бўлган сўрилмайдиган антибиотиклар метотрексатни ичакда сўрилишини камайтириши ёки ичак микрофлорасини ёхуд метотрексат метаболизмини бактериялар билан сусайтириш йўли билан жигар-ичак циркуляциясига таъсир этиши мумкин. Суяк кўмиги томонидан ножўя реакцияларни келтириб чиқарадиган препаратлар (масалан, сулфаниламидлар, триметоприм-сулфаметаксазол, хлорамфеникол, пириметамин) билан даволашда (шунингдек кейинги даволашда) гематопоэзнинг яққол бузилишлари юзага келиши мумкинлигини ҳисобга олиш керак. Фолат кислотаси танқислигини келтириб чиқарадиган препаратларни (масалан, сулфаниламидлар, триметоприм-сулфаметаксозол) бирга қўлланиши метотрексатнинг токциклигини ошириши мумкин. Шунингдек фолат кислотаси танқислиги олдиндан бўлган ҳолларда ҳам алоҳида эҳтиёткорлик талаб қилинади. Бошқа томондан, таркибида фолинат кислотасини сақловчи препаратларни ёки таркибида фолат кислотаси ёхуд уларнинг ҳосилаларини сақлайдиган витаминли препаратларни бир вақтда қўллаш метотрексатнинг самарадорлигини пасайтириши мумкин. Метотрексатнинг паст дозаларини қабул қилаётган пациентларда, айниқса буйрак фаолияти бузилган пациентларда НЯҚВ ва метотрексат орасидаги ўзаро таъсир хавфини эътиборга олиш керак. Биргаликда даволаш ўтказилган ҳолларда қон таҳлилини ўтказиш ва буйрак фаолиятини назорат қилиш лозим. Агар НЯҚВ ва метотрексат 24 соат ичида бирга қабул қилинаётган бўлса, эҳтиёткорлик чораларига риоя қилиниши керак, чунки ушбу ҳолатда метотрексатнинг плазмадаги миқдори кўпайиши ва токциклигини ошишига олиб келиши мумкин. Метотрексат ва асосий таъсир этувчи моддалар (масалан, олтин бирикмалари, пеницилламин, гидроксихлорохин, сулфасалазин, азатиоприн, циклоспорин) билан бир вақтда даволаш ўтказилганида метотрексатнинг юқори токциклик самаралари, одатда кутилмайди. Метотрексат ва сулфасалазинни бирга қўллашниши, сулфасалазин томонидан фолат кислотаси синтезини сусайиши ҳисобига метотрексатнинг таъсирини кучайишини чақириши мумкин. Бу эса ножўя самаралар хавфини ошишига олиб келиши мумкин. Метотрексатни ва омепразол ёки пантопразол каби протон помпаси ингибиторларини бир вақтда қўллаш дориларнинг ўзаро таъсирига олиб келиши мумкин: метотрексат ва омепразолни қўллаш метотрексатнинг буйрак элиминациясини кечикишига олиб келади. Пантопразолни бир вақтда юборилиши 7-гидроксиметотрексат метаболитини буйрак элиминациясини сусайишига, шунингдек миалгия ва иситмани ривожланишига олиб келганлиги ҳақидаги хабарлар бор. Метотрексат ва теофиллинни бирга қўллаш, теофиллиннинг клиренсини пасайтириши мумкин. Плазмада теофиллин даражасини мунтазам назорат қилиш керак. Метотрексат билан даволаш вақтида таркибида кофеин ёки теофиллин (қаҳва, таркибида кофеин сақловчи яхна ичимликлар, қора чой) сақловчи ичимликларни кўп миқдорда истеъмол қилишдан чекланиш керак, чунки ушбу шароитларда аденозин рецепторларида метотрексат ва метилксантин ўртасида ўзаро таъсир туфайли, метотрексатнинг самараси пасайиши мумкин. Метотрексат ва лефлуномиднинг мажмуаси панцитопения хавфини ошириши мумкин. Метотрексатни иммуномодулятор препаратлар билан бирга қабул қилинганида, айниқса инфекцияларни ривожланиш хавфи юқори бўлган ортопедик жарроҳлик ўтказилган ҳолларда эҳтиёткорлик чораларига риоя қилиш керак. Азот оксиди асосидаги анестетиклар метотрексат келтириб чиқарадиган фолатлар метаболизми бузилишларини кучайтиради ва оғир ҳамда олдиндан айтиб бўлмайдиган миелосупрессияга ва стоматитга олиб келиши мумкин. Бундай таъсир калций фолинати юборилганида камайиши мумкин. Холестирамин жигар-ичак рециркуляциясини сусайтириши ҳисобига метотрексатни буйракдан ташқари бошқа йўл орқали чиқарилишини ошириши мумкин. Метотрексатни бошқа цитостатиклар билан қўлланганда, унинг клиренсини секинлашишини ҳисобга олиш лозим. Метотрексат билан даволашда нур билан даволаш юмшоқ тўқималар ёки суяклар некрози хавфини ошишига олиб келиши мумкин. Меркаптопурин ва метотрексатни бирга қўллаш эҳтимол меркаптопурин метаболизмини сусайиши туфайли, меркаптопуриннинг плазмада биокираолишлигини ошишига олиб келиши мумкин. Иммун тизимига таъсир этиши мумкинлиги туфайли, метотрексат вакциналаш ва таҳлиллар (иммун реакцияларини қайд этиш учун иммунологик процедуралари) натижаларини ўзгартириш хусусиятига эга. Шу боисдан метотрексат билан даволанаётган пациентлар тирик вакциналар билан эмланишдан сақланишлари керак («Қўллаш мумкин бўлмаган ҳолатлар» ва «Махсус кўрсатмалар» бўлимларига қаранг).

Псориаз ва ревматоид артритни метотрексат ёрдамида даволаш мазкур соҳада махсус билимларни талаб қилади ва тегишли хавфлар билан кечади, бу эса алоҳида эҳтиёт чораларига риоя қилишни талаб қилади. Ҳафтада бир марта қабул қилиш схемасига риоя қилиш муҳим. Ревматологик ва дерматологик касалликлар бўлган пациентлар ва тиббиёт ходимларга препаратни ҳар куни эмас, балки ҳафтада бир марта қабул қилиш кераклиги ҳақида аниқ ахборотни етказиш зарур. Метотрексатни нотўғри қабул қилиш оғир ва эхтимол ўлимга олиб келувчи ножўя ҳолатларни ривожланишига олиб келиши мумкин. Беморлар тегишли тиббий кузатув остида бўлишлари керак, бу юзага келиши мумкин бўлган токсик ёки ножўя таъсирларнинг илк белгиларини қисқа муддатларда аниқлаш имконини беради. Шу боисдан метотрексат билан даволаш фақат антиметаболик препаратларни қўллаш соҳасида тажриба ва етарли билимларга эга бўлган шифокорлар томонидан буюрилади ёки шундай мутахассислар назоратида ўтказилади. Оғир ёки ўлимга олиб келувчи токсик реакциялар ривожланиши эҳтимоли мавжудлиги туфайли, даволовчи шифокорлар беморларга метотрексат билан ўтказиладиган даволашнинг кутиладиган фойда ва хавфи (шу жумладан токцикликнинг илк белгилари ва симптомлари) ҳақида, махсус эҳтиёткорлик чоралари ҳақида ва дозани ошириб юборилишининг симптомлари ривожланган тақдирда дарҳол шифокор билан маслаҳатлашиш зарурлиги ҳақида аниқ ахборотни етказишлари зарур, бу келажакда интоксикация симптомларини аниқлаш учун кузатувларни (шу жумладан лаборатория тестларини мунтазам бажаришни) талаб қилади. Ҳафтада 20 мг дан ортиқ дозалар токцикликни, хусусан суяк кўмиги фаолиятини сусайишни сезиларли равишда кучайтириши мумкин. Буйрак фаолияти бузилган беморлар метотрексат билан ўтказиладиган терапияни фақат паст дозаларда ва ўта эҳтиёткорлик билан олишлари керак. Бундай беморларда метотрексатни чиқарилишини секинлашиши кузатилади («Қўллаш усули ва дозалари» бўлимига қаранг). Жигарнинг айни пайтда ёки илгари ўрин тутган анча аҳамиятли касалликлари бўлган беморларда, айниқса алкогол келтириб чиқарган касалликларида, метотрексатни ўта эҳтиёткорлик билан қўллаш ёки умуман уни қўллашдан воз кечиш лозим.

Ҳомиладорлик Метотрексатни ҳомиладорлик даврида қўллаш мумкин эмас. Ҳайвонларда ўтказилган тадқиқотлар метотрексатнинг репродуктив токциклигини, айниқса ҳомиладорликнинг биринчи уч ойлигида токциклигини аниқлаб берди. Метотрексат, инсон учун тератоген эканлиги аниқланди. Метотрексат бола ташлашлар ва (ёки) туғма аномалияларга сабаб бўлганлиги ҳақидаги хабарлар мавжуд. Ҳомиладор аёлларнинг чекланган миқдорига (42) таъсир этиш ривожланиш нуқсонлари (бош чаноғи, юрак-қон томир тизими ва қўл-оёқлар нуқсонлари) сонини (1:14) кўпайишига олиб келди. Метотрексат билан ўтказиладиган даволаш ҳомила пайдо бўлгунга қадар тўхтатилганида нормал ҳомиладорлик қайд этилган. Туғруқ ёшидаги аёлларда даволаш бошлангунга қадар ҳомиладорликни тўлиқ истисно этиш зарур. Аёллар метотрексат билан даволаниш вақтида ҳомиладор бўлмасликлари керак. Жинсий етук ёшдаги эркаклар ва аёллар даволаниш вақтида ва у тугаганидан кейин яна энг камида 6 ой давомида самарали контрацепция воситаларидан фойдаланишлари керак («Махсус кўрсатмалар» бўлимига қаранг). Агар ушбу вақт давомида ҳомиладорлик юз берса, препаратнинг болага зарарли таъсири хавфи юзасидан шифокор билан маслаҳатлашиш зарур. Эмизиш Метотрексат кўкрак сутига ўтади ва эмизикли гўдакларда токцикликни келтириб чиқариши мумкин. Даволаниш вақтида эмизиш мумкин эмас («Қўлланилиши мумкин бўлмаган ҳолатлар» бўлимига қаралсин). Агар лактация даврида препаратни қўллаш зарурати юзага келса, эмизишни тўхтатиш керак. Фертиллик Метотрексат генга заҳарли таъсир кўрсатиши мумкинлиги туфайли, даволашни бошлашдан олдин ҳомиладор бўлишни режалаштираётган аёлларга генетик консултацияга, эркакларга эса, спермани консервация қилиш эҳтимоли юзасидан маслаҳат олиш учун мурожаат қилишлари тавсия этилади.

25оС дан юқори бўлмаган ҳароратда сақлансин.

Оғиз орқали қабул қилинганидан кейин дозани ошириб юборилиши симптомлари асосан қон яратиш ва ҳазм қилиш тизимларига таъсири билан ифодаланади. Улар лейкопения, тромбоцитопения, анемия, панцитопения, нейтропения, миелосупрессия, шиллиқ қаватни яллиғланиши, стоматит, оғиз бўшлиғи шиллиқ қавати яралари, кўнгил айниши, қусиш, меъда-ичак йўлида яралар ва қон кетишларни ўз ичига олади. Айрим ҳолларда интоксикация белгилари кузатилмаган. Ҳафталик дозани атайлаб қилмаган ҳолда ҳар куни қабул қилиш тўғрисида (гоҳида ўлим якунланган холатлари) хабарлар мавжуд. Сепсис, септик шок, буйрак етишмовчилиги ва апластик анемия оқибатида ўлим ҳолати ҳақида хабарлар мавжуд.

Рецепт бўйича

50 таблеткадан оқ полипропилен флаконларда. 1 флакондан илова қилинган қўллаш бўйича йўриқномаси билан картон қутида.

3 йил.