тиниқ, рангсиз ёки бироз сарғиш рангли суюқлик

глюкокортикостероид

N02AV02

Қонда специфик–оқсил-ташувчи транскортин билан (60-70%) боғланади. Гистогематик тўсиқлар орқали (шу жумладан гематоэнцефалик ва йўлдош орқали) осон ўтади. Жигарда (асосан глюкурон ва судья кислотаси билан конъюгацияси орқали) нофаол метаболитларигача метаболизмга учрайди. Буйраклар орқали чиқарилади (оз миқдори – сут безлари билан). Дексаметазонни плазмадан ярим чиқарилиш даври – 3-5 соатни ташкил қилади.

Тез таъсир этувчи глюкокортикостероидни юборишни талаб қилувчи касалликлар, шунингдек препаратни перорал қабул қилиш мумкин бўлмаган ҳолатлар: – эндокрин касалликлари: буйрак усти безларининг ўткир етишмовчилиги, буйрак усти безлари пўстлоғининг бирламчи ва иккиламчи етишмовчилиги, буйрак усти безларининг туғма гиперплазияси, нимўткир тиреоидит; – шок (куйиш, жароҳат, операцион, токсик) – томирларни торайтирувчи воситалар, плазма ўрнини босувчи препаратлар ва бошқа симптоматик даволаш самарасиз бўлганида; – бош мияни шиши (бош миянинг ўсмасида, бош мия жароҳатида, нейрохирургик аралашувларида, бош мияга қон қуйилганида, энцефалитда, менингитда, нурли шикастланишда); – астматик статус; оғир бронхоспазм (бронхиал астмани, сурункали обструктив бронхитни зўрайиши); – оғир аллергик реакциялар, анафилактик шок; – ревматик касалликлар; – бириктирувчи тўқиманинг тизимли касалликлари; – ўткир оғир дерматозлар; – хавфли касалликлар: катта пациентларда лейкоз ва лимфомани паллиатив даволаш; болалардаги ўткир лейкемия, хавфли ўсмалари бўлган пациентлардаги гиперкалциемия, перорал даволаш мумкин бўлмаганида; – қон касалликлари: катталардаги ўткир гемолитик анемиялар, агранулоцитоз, идиопатик тромбоцитопеник пурпура; – оғир инфекцион касалликлар (антибиотиклар билан бирга); – офталмология амалиётида (субконъюнктивал, ретробулбар ёки парабулбар юборишлар): аллергик конъюнктивит, кератит, иридоциклит, блефарит, блефароконъюнктивит, склерит, эписклерит, кўзнинг жароҳатдан ва жаррохлик аралашувларидан кейинги яллиғланиш жараёни, симпатик офталмия, кўзнинг шох пардаси кўчириб ўтказилганидан кейинги иммуносупрессив даволаш; – маҳаллий қўлланиши (патологик тузилма соҳасига): келоидлар, дискоид қизил югурик, ҳалқасимон гланулемада қўлланади.

Дозалаш тартиби индивидуал ҳисобланади ва у кўрсатмаларга, беморнинг ҳолати ва унинг даволашга бўлган реакциясига боғлиқ. Препарат вена ичига аста-секин оқим билан ёки томчилаб (ўткир ва шошилинч ҳолатларда); мушак ичига юборилади; шунингдек маҳаллий (патологик соҳага) юбориш мумкин; вена ичига томчилаб инфузия учун эритма тайёрлаш мақсадида натрий хлоридининг изотоник эритмаси ёки 5% ли декстроза эритмасини ишлатиш керак. Турли касалликларнинг ўткир даврида ва даволашнинг бошида Дексаметазон-Ферейн® юқорироқ дозаларда қўлланади. Сутка давомида 4 дан 20 мг гача Дексаметазон-Ферейн® ни 3-4 марта юбориш мумкин. Болалар учун препаратнинг дозалари (мушак ичига): Ўринбосар даволашни ўтказишда препаратнинг дозалари (буйрак усти безлари пўстлоғининг етишмовчилигида) тана вазнига 0,0233 мг/кг ёки тана юзаси майдонига       0,67 мг/м2 дозада, 3 дозага бўлинган ҳолда, ҳар 3чи куни ёки ҳар куни тана вазнига     0,00776-0,01165 мг/кг ёки тана юзаси майдонига 0,233-0,335 мг/м2 ни ташкил қилади. Бошқа кўрсатмаларда тавсия қилинган доза ҳар 12-24 соатда тана вазнига 0,02776 дан               0,01165 мг/кг гача ёки тана юзаси майдонига 0,833-5 мг/м2 ни ташкил қилади. Самарага эришилганида доза самарани бир маромда ушлаб турувчи дозагача ёки даволаш тўхтатилгунича камайтирилади. Парентерал қўллаш давомийлиги одатда 3-4 кунни ташкил қилади, сўнгра дексаметазоннинг таблеткалари билан самарани бир маромда ушлаб турувчи даволашга ўтилади. Препаратнинг юқори дозаларини узоқ муддат қўллаш, буйрак усти безлари пўстлоғининг ўткир етишмовчилигини ривожланишини олдини олиш мақсадида, дозани аста-секин камайтиришни талаб қилади.

Дексаметазон-Ферейн® одатда яхши ўзлаштирилади. У паст минералокортикоид фаолликка эга, яъни унинг сув-электролит алмашинувига таъсири катта эмас. Одатда Дексаметазон-Ферейн® нинг паст ва ўртача дозалари организмда натрий ва сувнинг тутилишини, калийнинг юқори чиқарилишини чақирмайди. Қуйидаги ножўя самаралари таърифланган: Эндокрин тизими томонидан: глюкозага толерантликни пасайиши, стероид қандли диабет ёки яширин қандли диабетни кучайиши, буйрак усти безлари функциясини сусайиши, Иценко-Кушинг синдроми (ойсимон юз, гипофизар тур семириш, гирсутизм, артериал босимни ошиши, дисменорея, аменорея, мушак кучсизлиги, стриялар), болаларда жинсий ривожланишини кечикиши. Овқат ҳазм қилиш тизими томонидан: кўнгил айниши, қусиш, панкреатит, меъда ва ўн икки бармоқ ичакнинг стероид яраси, эрозив эзофагит, меъда-ичак йўлларидан қон кетиши ва перфорация, иштаҳани ошиши ёки камайиши, овқат ҳазм бўлишини бузилиши, метеоризм, ҳиқичоқ, кам ҳолларда – “жигар” трансаминазалари ва ишқорий фосфатазанинг фаоллигини ошиши. Юрак-қон томир тизими томонидан: аритмия, брадикардия (юрак тўхтаб қолгунича), юрак етишмовчилигини (мойиллиги бўлган пациентларда) ривожланиши ёки яққоллигини кучайиши, гиперкалиемияга хос бўлган ЭКГ ўзгаришлари, артериал босимни ошиши, гиперкоагуляция, тромбозлар. Ўткир ва нимўткир миокард инфаркти бўлган беморларда – некроз ўчоқларини тарқалиши, чандиқ тўқимасининг шаклланишини секинлашиши, бу юрак мушагини ёрилишига олиб келиши мумкин. Нерв тизими томонидан: делирий, дезориентация, эйфория, галлюцинациялар, маниакал -депрессив психоз, депрессия, параноя, калла суяги ички босимини ошиши, асабийлик ёки безовталик, уйқусизлик, бош айланиши, вертиго, миячанинг сохта ўсмаси, бош оғриғи, тиришишлар. Сезги аъзолари томонидан: кўришни бирдан йўқолиши (парентерал юборилганида бош, бўйин, бурун чиғаноқлари, бош териси соҳаларида, кўз томирларида препаратнинг кристалларини тўпланиши мумкин), орқа субкапсуляр катаракта, кўрув нервининг шикастланишини мумкинлиги билан кўз ички босимини ошиши, кўзнинг иккиламчи бактериал, замбуруғли ёки вирусли инфекциялари, шох парданинг трофик ўзгаришлари, экзофталм. Моддалар алмашинуви томонидан: калцийнинг чиқарилишини кучайиши, гипокалциемия, тана вазнини ошиши, манфий азот мувозанати (оқсилларни кучли парчаланиши), кўп терлаш. Минералокортикоид фаоллиги билан боғлиқ бўлган – суюқлик ва натрийни тутилиши (периферик шишлар), гипернатриемия, гипокалиемик синдром (гипокалиемия, аритмия, миалгия ёки мушакларни спазми, одатдаги бўлмаган ҳолсизлик ва толиқиш). Таянч-ҳаракат аппарати томонидан: болаларда ўсиш ва суякларнинг шаклланиш жараёнларини секинлашиши (эпифизар ўсиш соҳаларини муддатидан олдин ёпилиши), остеопороз (жуда кам ҳолларда – суякларнинг патологик синишлари, елка ва сон суякларининг бошчасини асептик некрози), мушак пайларини узилиши, стероид миопатия, мушак массасини камайиши (атрофия). Тери қопламалари ва шиллиқ қаватлари томонидан: жароҳатларнинг битишини секинлашиши, петехиялар, экхимозлар, терини юпқалашиши, гипер- ёки гипопигментация, хуснбузар, стриялар, пиодермия ва кандидозларни ривожланишига мойиллик. Аллергик реакциялар: тарқалган маҳаллий аллергик реакциялар (тери тошмаси, қичишиш, анафилактик шок). Маҳаллий: юбориш жойида ачишиш, оғриқ, санчиқ, гиперемия, юбориш жойида инфекция, кам ҳолларда – ўраб турган тўқималарнинг некрози, инекция жойида чандиқларни ҳосил бўлиши, м/и юборилганида тери ва тери ости клетчаткасининг атрофияси (айниқса делтасимон мушакка юбориш хавфлидир). Бошқалар: инфекцияни ривожланиши ёки зўрайиши (бу ножўя самараларни пайдо бўлишига иммунодепрессантларни ва вакцинацияни бирга қўллаш олиб келади), лейкоцитоурия, “бекор қилиш” синдроми. Вена ичига юборилганида: аритмиялар, юзга “қон оқиб келишлари”, тиришишлар кузатилади.

Ҳаётий кўрсатмалар бўйича қисқа муддатли қўллашлар учун ягона қарши кўрсатма бўлиб, дексаметазонга ёки препаратнинг компонентларига юқори сезувчанлик ҳисобланади. Болаларда ўсиш даврида ГКС ни фақат мутлоқ кўрсатмалар бўйича ва даволовчи шифокорнинг синчков назорати остида қўлланиши керак. Препаратни қуйидаги касалликлар ва ҳолатларда эҳтиёткорлик билан буюриш керак: Меъда-ичак йўлларининг касалликлари – меъда ва ўн икки бармоқ ичакнинг яра касаллиги, эзофагит, гастрит, ўткир ёки латент пептик яра, яқинда яратилган ичак анастомози, перфорация ёки абсцессланиш хавфи билан бўлган носпецифик ярали колит, дивертикулит.Вирусли, замбуруғли ёки бактериал табиатли (ҳозирги вақтда ёки яқинда ўтказилган, шу жумладан бемор билан яқинда бўлган мулоқот) паразитар ва инфекцион касалликлар – оддий герпес, ўраб олувчи герпес (виремик фазаси), сувчечак, қизамиқ; амёбиаз, стронгилоидоз, тизимли микоз, фаол ва латент туберкулёз.Оғир инфекцион касалликларда фақат специфик даволаш фонида қўллашга йўл қўйилади.Эмлашдан олдинги ва кейинги давр (эмлашдан 8 ҳафта олдин ва 2 ҳафта кейин), БЦЖ билан эмлашдан кейинги лимфаденит. Иммунтанқислик ҳолатлари (шу жумладан ОИЦ ёки ОИТВ билан инфекцияланиш).Юрак-қон томир тизимининг касалликлари, шу жумладан яқинда ўтказилган миокард инфаркти (ўткир ва нимўткир миокард инфаркти бўлган беморларда некроз ўчоқларини тарқалиши, чандиқ тўқимасининг шаклланишини секинлашиши ва бунинг оқибатида юрак мушагини ёрилиши мумкин), оғир сурункали юрак етишмовчилиги, артериал гипертензия, гиперлипидемия.Эндокрин касалликлар – қандли диабет (шу жумладан углеводларга толерантликни бузилиши), тиреотоксикоз, гипотиреоз, Иценко-Кушинг касаллиги, семириш (ИИИ-ИВ босқичи).Оғир сурункали буйрак ва/ёки жигар етишмовчилиги, нефроуролитиаз. Гипоалбуминемия ва унинг пайдо бўлишига мойиллиги бўлган ҳолатлар (жигар циррози, нефротик синдром).Тизимли остеопороз, миастения гравис, ўткир психоз, полимиелит (булбар энцефалит шаклидан ташқари), очиқ ва ёпиқ бурчакли глаукома, ҳомиладорликда қўллаш мумкин эмас.

Дексаметазон-Ферейн® бошқа вена ичига юбориладиган препаратлар билан фармацевтик номутаносиб бўлиши мумкин – уни бошқа препаратлардан алоҳида (в/и болюс кўринишида ёки иккинчи эритма сифатида бошқа томчилатгич орқали) юбориш тавсия қилинади. Дексаметазон эритмаси гепарин билан аралаштирилганида чўкма ҳосил бўлади.

Даволашни бошлашдан олдин (даволаш жараёнида ургентлик ҳолати туфайли иложи бўлмаганида) бемор қўллаш мумкин бўлмаган ҳолатларни аниқлаш учун текширилиши керак. Клиник текширишлар юрак-қон томир тизимини, ўпкани рентгенологик, меъда ва ўн икки бармоқ ичакни, сийдик-чиқариш тизимини, кўриш аъзоларини, қон формуласини, қон плазмасида глюкоза ва электролитларнинг миқдорини назорат қилишни ўз ичига олади. Дексаметазон-Ферейн® билан даволаш вақтида (айниқса узоқ вақт) окулистнинг кузатуви, артериал босим ва сув-электролит мувозанатининг ҳолатини, шунингдек периферик қон манзарасини ва қонда глюкоза даражасини назорат қилиш керак. Ножўя ҳолатларни камайтириш мақсадида организмга К+ тушишини ошириш керак (парҳез, калий препаратлари). Овқат оқсиллар, витаминларга бой, ёғлар, углеводлар ва ош тузининг миқдори чекланган бўлиши керак. Гипотиреоз ва жигар циррози бўлган беморларда препаратнинг таъсири кучаяди. Препарат мавжуд бўлган эмоционал беқарорликни ёки психотик бузилишларни кучайтириши мумкин. Анамнезида психозлар бўлганида Дексаметазон-Ферейн® юқори дозаларда шифокорнинг назорати остида буюрилади. Самарани бир маромда ушлаб турувчи даволаш вақтидаги стресс ҳолларида (масалан, жарроҳлик операцияларида, жароҳат ёки инфекцион касалликларда) препаратнинг дозасига глюкокортикостероидларга талабни ошиши туфайли тузатиш киритиш керак. Бирдан бекор қилишда, айниқса илгари юқори дозалар қўлланган ҳолларда, “бекор қилиш” синдроми (анорекция, кўнгил айнаши, тормозланиш, ёйилган мушак-скелет оғриқлари, умумий ҳолсизлик) ривожланиши, шунингдек Дексаметазон-Ферейн® ни буюришга сабаб бўлган касаллик зўрайиши мумкин. Дексаметазон-Ферейн® билан даволаш вақтида, унинг самарасини камайиши (иммун жавобни) сабабли вакцинацияни ўтказиш мумкин эмас. Интеркуррент инфекцияларда, септик ҳолатларда ва туберкулёзда Дексаметазонни буюриш билан бир вақтда бактерицид таъсирли антибиотиклар билан даволашни ўтказиш керак. Болаларда Дексаметазон билан узоқ муддат даволаниш вақтида ўсиш ва ривожланиш динамикасини синчиклаб кузатиш керак. Даволаниш даврида қизамиқли ёки сувчечакли беморлар билан муомалада бўлган болаларга, профилактик специфик иммуноглобулинлар буюрилади. Қандли диабети бўлган беморларда глюкозанинг қондаги миқдорини назорат қилиш ва зарурати бўлганида даволашга тузатиш киритиш керак. Суяк-бўғим тизимини рентгенологик назорати кўрсатилган (умуртқа поғонаси, бармоқларнинг суратлари). Буйракларнинг ва сийдик-чиқариш йўлларининг инфекцион касалликлари бўлган беморларда Дексаметазон-Ферейн® лейкоцитоурияни чақириши мумкин, бу ташхисий аҳамиятга эга бўлиши мумкин. Дексаметазон-Ферейн® 11- ва 17-оксикетокортикостероидларнинг метаболитлари миқдорини оширади.

Ҳомиладорлик вақтида (айниқса биринчи уч ойлигида) препаратни фақат кутилаётган даволаш самараси ҳомила учун бўлган потенциал хавфдан устун бўлганида қўлланиши мумкин. Ҳомиладорлик даврида узоқ муддат қўлланганида ҳомиланинг ўсишини бузилиши мумкинлигини истисно қилиб бўлмайди. Ҳомиладорликнинг охирида қўллаш ҳолида ҳомилада буйрак усти безлари пўстлоғининг атрофиясини пайдо бўлиш хавфи мавжуд, у янги туғилган чақалоқда ўринбосар даволаш ўтказишни талаб қилиши мумкин. Агар эмизиш вақтида препарат билан даволашни ўтказишнинг зарурати бўлса, унда эмизишни тўхтатиш керак. Препарат болалар ололмайдиган жойда сақлансин ва яроқлилик муддати ўтгач ишлатилмасин.

Ёруғликдан ҳимояланган жойда, 25°С дан юқори бўлмаган ҳароратда сақлансин.

Юқорида келтирилган ножўя ҳолатлар кучайиши мумкин. Дексаметазон-Ферейн® нинг дозасини дарҳол камайтириш керак. Даволаш симптоматик.

Рецепт бўйича

Инекция учун эритма 4 мг/1 мл дан тўқ шиша ампулаларда 1 мл ва 2 мл дан. 5 ампуладан контур уяли ўрамда. 1, 2 ва 5 контур уяли ўрамдан қўллаш бўйича йўриқномаси билан бирга картон қутида.

3 йил.