оқ ёки деярли оқ рангли лиофилланган масса ёки кукун.

ўсмаларга қарши восита – фермент.

L01XX02.

Катталар ва болалардаги ўткир лимфобласт лейкоз; Болалардаги ноходжкин лимфомалари.

Аспарагиназа билан даволаш фақат ўсмаларга қарши кимётерапияни ўтказиш тажрибасига эга бўлган онкогематолог-шифокор томонидан ўтказилиши лозим. Даволашни бошлаш ёки қайта бошлашдан олдин ИгE билан боғлиқ ўта юқори сезувчанлик реакциясини пайдо бўлиши хавфини камайтириш учун, олдин прик-тест ёки препарат билан тери ички синамасини ўтказиш керак. Игнали (прик) тестни ўтказиш: препаратнинг қўллашга тайёр бўлган (“Препаратнинг эритмасини тайёрлаш” бўлимига қаранг) эритмасининг 1 томчиси зондсимон асбоб билан билакнинг ички юзасига қўйилади ва томчи орқали стерил игна ёрдамида эпидермис тешилади. Қонни пайдо бўлишига йўл қўймаслик лозим. 3 минутдан сўнг препаратнинг томчиси олиб ташланади. Реакция натижаси 20 минутдан кейин баҳоланади: гиперемия ва/ёки эшакеми пайдо бўлганида Л-аспарагиназа билан даволашдан воз кечиш лозим. Тери ички синамасини ўтказиш: препаратнинг концентрациясини аста-секин ошириб бориб (эртманинг тегишли равишда суюлтирилган серияларини тайёрлаш йўли билан), аспарагиназанинг кетма-кет бир нечта тери ички инекциялари ўтказилади. Нафақат ИгE билан, балки ИгГ ва ИгМ билан боғлиқ ўта юқори сезувчанлик реакциясилари тўғрисида хабар берилганлиги туфайли, препаратни вена ичига юборишдан олдин, вена ичига юбориш синамасини ўтказиш (препаратнинг асосий дозасини юборишни бошлашдан 1 соат олдин 1000 ХБ вена ичига қисқа муддатли инфузия куринишида юбориш) тавсия қилинган. Агарда бошқача буюрилмаган бўлса, монотерапия тартибида катталар ва болаларда вена ичига юбориш учун суткалик доза ўртача тана вазнига 200 мг/кг ни ёки тана юзасига нисбатан 6000 ХБ/м2 ни ташкил қилади. Шахсий клиник жавобга қараб, суткалик доза     1000 ХБ/кг гача ва кўпроққа оширилиши мумкин. Янада юқорироқ бир марталик дозаларни (1500 ХБ/кг ёки 45000 ХБ/м2 ва ундан кўпроқни), айниқса препарат ҳар куни юборилмаётган бўлса (масалан ҳафтада икки марта юборилаётган бўлса), юбориш мумкин. Бундай дозалар қўлланганида препаратни фақат вена ичига юбориш керак. Одатда Аспарагиназа медак бошқа цитостатиклар билан бирга мажмуавий кимётерапияда даволаш ўтказиш учун ишлатилади. Бунда юбориш усули ва даволашнинг давомийлиги тегишли даволаш протоколига мувофиқ белгиланади. Мушак ичига юборилганида суткалик дозалари одатда тана вазнига 100 дан 400 ХБ/кг ёки тана юзсига нисбатан 3000-12000 ХБ/м2 ни ташкил қилади. Бунда бир жойга 2 мл эритмада кўпи билан 5000 ХБ юбориш керак. Катта бир марталик дозани юбориш зарурати туғилганида, ҳар хил жойларга бир нечта инекцияларни ўтказиш керак. Эритмани тайёрлаш Эритмани тайёрлаш учун шприц ёрдамида флаконга аста-секин оқим билан ички девори бўйлаб 2,0 мл (флакон 5000 ХБ) ёки 4,0 мл (флакон 10000 ХБ) инекция учун сув қуйилади. Сув оқимини бевосита лиофилизатга йўналтириш мумкин эмас! Флаконнинг ичидагисини эритиш учун, кўпикни ҳосил бўлишига йўл қўймаслик учун чайқатмасдан, аста-секин айлантириш керак. Ҳосил бўлган эритма бироз товланиши мумкин. Бу йўл билан тайёрланган эритма мушак ичига юбориш учун тайёр ҳисобланади ва бундай юбориш учун яна суюлтириш талаб қилинмайди. Узлуксиз томчилаб юбориладиган инфузияни ўтказиш учун Аспарагиназа медакнинг ҳисобланган миқдори 250-500 мл 0,9% натрий хлориди ёки 5% глюкоза эритмасида суюлтирилади ва вена ичига бир неча соат давомида юборилади. Даволаш давомийлиги Даволаш давомийлиги кимётерапиянинг протоколига мувофиқ шахсий равишда танланади. Бироқ, жиддий ножўя самаралари ёки организм аъзоларида оғир бузилишлар пайдо бўлганида, даволашни тўхтатиш заруратини кўриб чиқиш лозим.

Аспарагиназа организм учун ёт оқсил бўлиб ҳисобланади ва иммунологик реакцияларни чақириши мумкин. Бундан ташқари, аспарагиназани қўллаш, организмнинг оқсил синтези жадал амалга ошириладиган аъзолари ва тизимларида (айниқса жигарда ва меъда ости безида) бузилишларга олиб келиши мумкин. Аспарагиназа одатда бошқа дори воситалари билан мажмуада қўлланиши туфайли, препаратни қўллаш ва у ёки бу ножўя реакция орасидаги сабаб-оқибат боғлиқлигини аниқлаш кўпинча қийин бўлади. Қуйидаги жадвалда аниқланган ножўя самараларнинг тез-тезлиги келтирилган: жуда тез-тез (≥1/10), тез-тез (≥1/100, <1/10) тез-тез эмас (≥1/1000, <1/100), кам (≥1/10000, <1/1000), жуда кам (<1/10000, шу жумладан алоҳида хабарлар), тез-тезликни баҳолашнинг иложи йўқ (тез-тезлигини мавжуд бўлган маълумотлар асосида аниқлашнинг иложи йўқ). Намоён бўлиш тез-тезлиги бўйича бирлаштирилган самараларнинг ҳар бир гуруҳи доирасида, ножўя самаралар, уларнинг жиддийлик даражасини камайиб бориш тартибида келтирилган.

Анамнездаги ёки ҳозирги вақтдаги панкреатит, чунки аспарагиназа юборилганидан кейин ўткир геморрагик панкреатитни ривожланиш ҳоллари мавжуд, Анамнезда Э.cоли штаммларидан олинган аспарагиназага аллергик реакциялар,Ҳомиладорлик ва эмизиш даври. Эҳтиёткорлик билан: МНТ касалликлари, қандли диабет, ўткир инфекциялар (шу жумладан сувчечак, герпес, ўраб олувчи темиратки), подагра (анамнездаги), нефролитиаз, гемостаз тизимини бузилишларида эҳтиёткорлик билан қўллаш керак.

Аспарагиназа билан даволаш фонида қуйидаги ҳаётга хавф солувчи асоратлар пайдо бўлиши мумкин: анафилакция; инсулин билан даволашга берилувчи гипергликемик ҳолатлар; қон кетишларни ривожланиш хавфини камайтириш учун янги музлатилган плазмани қўллаш билан ўринбосар даволашни ўтказишни талаб қилувчи қон ивишини бузилишлари. Тавсия қилинган назоратли текширишлар ва эҳтиёткорлик чоралари Даволашни бошлашдан олдин буйраклар фаолиятини текшириш ва қонда электролитлар, трансаминазалар, глюкоза ва оқсилнинг концентрациясини аниқлаш керак. Аспарагиназа билан даволаш бошланганидан кейин қоннинг шаклий элементларини санаш, электролитлар, сийдик билан чиқариладиган моддалар, қон ва сийдикда глюкозанинг концентрацияси, гемостаз параметрлари (қисман фаоллаштирилган тромбопластин вақти (ҚФТВ-АЧТВ), протромбин вақти, антитромбин ва Д-димернинг концентрацияси), қондаги амилаза ва липаза, ишқорий фосфатаза, билирубин, аммиак, триглицеридлар, холестерин миқдорини, зарурати бўлганида – жуда паст зичликдаги липопротеидлар (ЖПЗЛП) ва паст зичликдаги липопротеидлар (ПЗЛП) нинг концентрациясини даволаш бошланган пайтдан ушбу кўрсаткичлар тўлиқ нормаллашгунигача назорат қилиш билан қон тахлилини ўтказиш тавсия қилинади. Қоннинг шаклий элементларни назорат қилиш ва физикал текширишлар даволаш тугаганидан кейинги биринчи йил давомида ҳар 4 ҳафтада, 2- ва 3- йиллар давомида ҳар чоракда, сўнгра ҳар ярим йилда бажарилиши керак. Ўта юқори сезувчанлик реакцияларини ривожланиш хавфи препаратнинг юборилган дозалари ошган сайин ошади. Бироқ, кам ҳолларда аллергик реакциялар аспарагиназа биринчи марта юборилганида пайдо бўлиши мумкин. Айрим пациентларда аспарагиназага қарши, унинг таъсирини нейтралловчи антителоларни ҳосил бўлиши, ўта юқори сезувчанликнинг клиник кўринишларисиз кечиши мумкин. Шундай бўлсада, бундай антителоларнинг борлиги аспарагиназани жадал фаолсизланишига ва организмдан тез чиқарилишига олиб келиши мумкин (аспарагиназа “аста инактивацияси”). Ўта юқори сезувчанликни ёки “аста инактивация” оқибатида даволашнинг самарадорлигини пасайишини аниқлаш учун даволаш пайтида вақти-вақти билан қонда аспарагиназанинг концентрациясини, масалан, МААТ (медаc Аспарагинасе Аcтивитй Тест) тест-тизими ёрдамида аниқлашни ўтказиш тавсия қилинади. Даволашни бошлашдан олдин ўтказилган тери ички тестларининг манфий натижалари анафилактик реакцияларни ривожланиш эҳтимолини инкор қилмайди. Касалликни клиник кечишига қараб, қўшимча текширишлар талаб қилиниши мумкин. Иммун тизими томонидан бузилишлар Аспарагиназа медак билан даволаш вақтида аллергик реакцияларнинг симптомлари ривожланган ҳолларда препарат билан даволашни дарҳол тўхтатиш керак. Ривожланган аллергик реакцияларнинг оғирлигига қараб, тегишли даволаш чоралари: антигистамин препаратлар, глюкокортикостероидлар ва агарда зарурати бўлса, гемодинамикани барқарорлаштирувчи препаратларни юборишни ўтказиш керак. Кўпчилик ҳолларда даволаш аспарагиназанинг бошқа препаратига ўтиш йўли билан давом эттирилиши мумкин. Гемопоэзга таъсири Аспарагиназа гемопоэзнинг барча учта ўзагининг енгилдан ўртача оғирлик даражасигача бўлган миелосупрессиясини чақириши мумкин; умуман олганда бу ўтказилаётган даволаш учун ҳеч қандай клиник аҳамиятга эга эмас. Қон ивишини бузилишлари Тромбозларнинг хавфи даволаш тугаганидан кейин вақт ўтиши билан ошади. Қон ивиш тизимидаги юқорида кўрсатилган бузилишларнинг сабаби, аспарагиназадан ташқари, бошқа миелосупрессив препаратлар билан йўлдош даволаш, шунингдек касалликнинг ўзи бўлиши мумкинлигини назарда тутиш лозим.. Тромбозларнинг юқори хавфи қон ивишининг В омилини мутацияси, фаоллашган С протеинга резистентлик ёки қон зардобида С протеин, антитромбин ИИИ ёки С протеиннинг концентрацияси паст бўлган болаларда таърифланган. Бундай беморларда марказий веноз катетерларни ишлатишдан иложи борича сақланш керак, чунки бу мавжуд бўлган тромбоэмболик асоратларнинг хавфини ошириши мумкин. Ўткир лимфобласт лейкози бўлган беморларда индукцион даволашни ўтказишда, веноз катетерни иложи борича, аспарагиназа билан даволаш тугаганидан кейин қўйиш лозим. Қон ивиши кўрсаткичларини лаборатория назоратини ўтказишда қон ивиш тизими ва фибринолизни бузилиш белгилари, масалан, фибриноген, қон ивишининг ИХ, ХИ омиллари, антитромбина ИИИ, С протеини ва плазминогеннинг концентрациясини пасайиши, шунингдек Виллебранд омилини, 1 тур активаторининг ингибитори, протромбиннинг 1 ва 2 фрагментларини, фибриногенни парчаланиши оқибатидаги маҳсулотларнинг (Д-димерларнинг) концентрациясини ошиши аниқланиши мумкин. Фибриноген про- ва антикоагуляцион тизимнинг назорат кўрсаткичи сифатида қаралиши мумкин. Фибриноген ва антитромбина ИИИ нинг концентрацияси анча пасайганида селектив ўринбосар даволашни ўтказиш заруратини баҳолаш лозим. Антитромбин ИИИ, 100% доза минус фоизларда ўлчанган қон зардобидаги жорий концентрация, тана вазнини  кг ларда кўрсаткичига кўпайтирилган дозада инфузия кўринишида буюрилади. Фибриноген янги музлатилган плазма кўринишида тана вазнига 10-15 мл/кг дозада юборилади. Тромбоцитопения ва сепсис қон кетишлари хавфини оширади. Нерв тизимига таъсири Кам ҳолларда қайтувчи лейкоэнцефалопатик синдром ривожланиши мумкин. Лейкоэнцефалопатик синдромнинг симптомлари асосан артериал босимни ошиши, тиришишлар, бош оғриғи, руҳий ҳолатни бузилиши ва кўришни ўткир бузилиши (асосан пўстлоқ қисмига боғлиқ кўрлик ёки трактус гемианопияси) кўринишида намоён бўлиши мумкин. Лейкоэнцефалопатик синдромни даволаш симптоматик равишда ўтказилади. Бундай ҳолларда асосий чоралар антигипертензив даволаш ва тутқаноққа қарши препаратлар ёрдамида тиришишларни бартараф қилиш ҳисобланади. Шунингдек иммуносупрессив даволашни тўхтатиш ёки дозани пасайтириш тавсия қилинади. Меъда-ичак йўллари томонидан бузилишлар Меъда ости безининг сохта цисталарини (даволаш тугаганидан кейин 4 ойгача бўлган вақт давомида) ҳосил бўлиши тўғрисида алоҳида хабарлар бор. Шу сабабли пациентларга аспарагиназани охирги марта юборишдан кейин 4 ой давомида тегишли текширувларни (масалан, ултратовуш текширувлари – УТТ) ўтказиш лозим. Сохта цисталарни  ҳосил бўлишининг аниқ патогенези номаълум бўлганлиги туфайли, бундай ҳолларда фақат симптоматик даволашни ўтказиш тавсия қилинади. Адабиётларда аспарагиназани юборилиш тўхтатилганидан кейин, панкреатит билан боғлиқ бўлмаган паротитни ривожланишининг 2 ҳолати тўғрисида хабар берилган, паротит симптомлари бир неча кун давомида тузалиб кетган. Эндокрин тизими томонидан бузилишлар Меъда ости безининг эндокрин фаолиятини кўп кузатиладиган ўзгаришлари асосан глюкозанинг метаболизмини бузилиш кўринишида намоён бўлади. Бунда, одатда инсулин препаратлари билан даволаш мумкин бўлган диабетик кетоацидоз ҳам, гиперосмоляр гипергликемия ҳам ривожланиши мумкин. Гипергликемияни ривожланиш омилларига 10 ёшдан катта ёш, ориқча тана вазни, Даун синдроми киради. Меъда ости безининг экзокрин фаолиятини бузилиши диареяни чақириши мумкин. Метаболизм бузилишлари Зардобда липидларнинг концентрациясини ўзгариши глюкокортикоидларни йўлдош буюрилиши билан чақирилиши мумкин. Ушбу кўрсаткичлар анча ошганида (масалан, триглицеридларнинг концентрацияси            >2000 мг/дл бўлганида) панкреатитни ривожланиш хавфи ошиши туфайли синчков мониторинг ўтказиш тавсия қилинади.

Ёруғликдан ҳимояланган жойда, 2-8°С ҳароратда, оригинал ўрамда. Болалар ололмайдиган жойда сақлансин.

Ҳозирги вақтгача аспарагиназаниниг дозасини ошириб юбориш ҳоллари тўғрисида хабар берилмаган. Махсус антидоти номаълум. Даволаш: гильзаизация, ҳаётий муҳим фаолиятларни мониторинг қилиш, симптоматик даволаш.

Рецепт бўйича

Вена ичига ва мушак ичига юбориш учун эритма тайёрлаш учун лиофилизат 5000 ХБ ёки 10 000 ХБ дан шиша флаконда. 1 флакон қўллаш бўйича йўриқномаси билан бирга картон қутига жойланган. Ҳар бири 1 флакон ва қўллаш бўйича йўриқномани сақловчи 5 картон қути тиниқ, полимер плёнкага жойланган.

3 йил. Ўрамида кўрсатилган яроқлилик муддати ўтганидан кейин ишлатилмасин.