oq rangli, yassitsilindrik shaklli, biroz marmarli riska va faskali tabletkalar.

nosteroid yallig‘lanishga qarshi preparat (NYAQP).

N02BA01.

Ichga qabul qilinganida so‘rilishi to‘liq. So‘rilish vaqtida ichak devorida va jigarda tizim oldi eliminatsiyasiga duchor bo‘ladi (atsetil guruhi ajraladi). So‘rilgan qismi maxsus esterazalar bilan tez gidrolizlanadi, shuning uchun yarim chiqarilish davri –      15-20 minutdan ko‘p emas. Organizmda aylanib yuradi (75-90% albumin bilan bog‘langan holda) va to‘qimalarda salitsil kislotasining anioni ko‘rinishida taqsimlanadi. Maksimal kontsentratsiyasiga erishish vaqti – 2 soat. Salitsil kislotasining zardobdagi darajasi juda o‘zgaruvchan. Salitsilatlar organizmning ko‘pchilik to‘qima va  suyuqliklariga, shu jumladan orqa miya, peritoneal va sinovial suyuqliklarga oson kiradi. Bo‘g‘im bo‘shliqlariga kirishi giperemiya va shish bo‘lganida tezlashadi va yallig‘lanishning proliferativ fazasida sekinlashadi. Salitsilatlar oz miqdorda bosh miya to‘qimasida, qoldiq miqdorda – safro, ter, ahlatda aniqlanadi. Atsidoz paydo bo‘lganida salitsilatlarning ko‘p qismi to‘qimalarga, shu jumladan bosh miya to‘qimasiga yaxshi kiruvchi ionlanmagan kislotaga aylanadi. Yo‘ldosh orqali tez o‘tadi, oz miqdorda ko‘krak suti bilan chiqariladi. Asosan jigarda, ko‘pchilik to‘qimalar va siydikda aniqlanadigan 4 metabolitlarini hosil bo‘lishi bilan, metabolizmga uchraydi. Asosan buyraklarning naychalarida faol sekretsiya yo‘li bilan o‘zgarmagan holda (60%) va metabolitlari ko‘rinishida chiqariladi. O‘zgarmagan salitsilatning chiqarilishi siydikning rN ga bog‘liq (siydik ishqoriylashganda salitsilatlarning ionlanishi oshadi, ularning qayta so‘rilishi yomonlashadi va chiqarilishi ahamiyatli oshadi). Chiqarilish tezligi dozaga bog‘liq: yuqori bo‘lmagan dozalar qabul qilinganida yarim chiqarilish davri – 2-3 soat, doza oshirilishi bilan 15-30 soatgacha oshishi mumkin

Og‘riq sindromini simptomatik davolash: bosh og‘rig‘i (shu jumladan asbtinent sindromida), tish og‘rig‘i, tomoq og‘rig‘i, bel va mushaklarda og‘riqlar, bo‘g‘imlardagi og‘riqlar, hayz ko‘rishdagi og‘riqlar. Shamollash va boshqa infektsion-yallig‘lanish kasalliklaridagi (kattalar va 15 yoshdan oshgan bolalarda) yuqori tana haroratida qo‘llanadi.

Ichga, kattalarga va 12 yoshdan oshgan bolalarga: bir martalik doza 0,25-0,5 g ni tashkil qiladi, maksimal bir martalik doza 1,0 g (0,5 g dan 2 tabletka), maksimal sutkalik 3,0 g (0,5 g dan 6 tabletka), bir martalik dozani zarurati bo‘lganida sutkada 3-4 marta, kamida 4 soatlik oraliq bilan qabul qilish mumkin. 6 yoshdan oshgan bolalar uchun virusli infektsiyalar chaqirgan o‘tkir respirator kasalliklar fonida qo‘llashdan tashqari, Reye sindromini rivojlanish xavfi tufayli (entsefalopatiya va jigarning o‘tkir jigar yetishmovchiligini rivojlanishi bilan kechuvchi yog‘li distrofiyasi) bir martalik doza 0,25 g (0,5 mg dan 1/2 tabletka) tashkil qiladi. Qo‘llash usuli: preparatni ovqatdan keyin suv, sut yoki ishqoriy mineral suv bilan birga qabul qilish kerak. Qabullar soni va vaqti: bir martalik dozani zarurati bo‘lganida sutkada 3-4 marta kamida 4 soatlik oraliqda qabul qilish mumkin. Preparatning qabullari tartibiga muntazam rioya qilish haroratni keskin oshishidan saqlanish va og‘riq sindromining jadalligini kamaytirish imkonini beradi. Davolash davomiyligi (shifokor bilan maslahatlashmasdan) og‘riqni qoldiruvchi vosita sifatida buyurilganida – 7 kundan va isitmani tushiruvchi vosita sifatida –  3 kundan oshmasligi kerak.

Me’da-ichak yo‘llari tomonidan: ishtahani pasayishi, qorinda og‘riq, jig‘ildon qaynashi, ko‘ngil aynishi, qusish, me’da-ichak yo‘llaridan aniq yoki yashirin qon ketishlar (qonli qusish, qoramoysimon axlat), ular temir tanqisligi anemiyasiga, me’da-ichak yo‘llarining eroziv-yarali shikastlanishlariga (shu jumladan periforatsiya bilan), yakka hollarda – jigar faoliyatini buzilishi (jigar transaminazalarini oshishi), diareyaga olib kelishi mumkin. Markaziy nerv tizimi tomonidan: bosh aylanishi, quloqlarda shovqin (odatda dozani oshirib yuborilishining belgilari hisoblanadi), uzoq vaqt qo‘llanganida – bosh og‘rig‘i, ko‘rishni buzilishi, eishitish o‘tkirligini pasayishi, aseptik meningit. Yurak-qon tomir tizimi tomonidan: uzoq muddat qo‘llanganida – surunkali yurak yetishmovchiligini kuchayishi. Qon yaratish tizimi tomonidan: qon ketishi xavfini oshishi, bu atsetilsalitsil kislotasining trombotsitlar agregatsiyasiga ta’sirini oqibati hisoblanadi, trombotsitopeniya, anemiya, leykopeniya. Chiqarish tizimi tomonidan: buyrak faoliyatini buzilishi; uzoq qo‘llanganida – interstitsial nefrit, kreatininni qondagi miqdorini oshishi bilan kechuvchi prerenal azotemiya, papillyar nekroz, o‘tkir buyrak yetishmovchiligi, nefrotik sindrom, shishlar. Allergik reaktsiyalar: teri toshmasi, anafilaktik reaktsiyalar, bronxospazm, Kvinke shishi. Reye sindromi: (entsefalopatiya va o‘tkir jigar yetishmovchiligining tez rivojlanishi bilan bo‘lgan jigarning o‘tkir yog‘li distrofiyasi). Shunga o‘xshash nojo‘ya belgilari paydo bo‘lganida preparat qabul qilishni to‘xtatish va darhol davolovchi shifokorga murojaat qilish tavsiya etiladi.

atsetilsalitsil kislotasiga va boshqa NYAQP yoki preparatning boshqa komponentlariga yuqori sezuvchanlik;me’da-ichak yo‘llarining (MIY) eroziv-yarali shikastlanishlari (zo‘rayish bosqichida);me’da-ichakdan qon ketishi;gemorragik diatezlar;metotreksatni 15 mg dozada bir hafta yoki undan ko‘proq birga qo‘llash;bronxial astma, burunning va burun oldi bo‘shliqlarining qaytalanuvchi polipozi va atsetilsalitsil kislotasini o‘zlashtiraolmaslikni birga qo‘shilishi;salitsilatlar va boshqa NYAQP qabul qilish induktsiya qilgan bronxial astma;homiladorlik (I va III uch oyligi), emizish davri;bolalarda (6 yoshgacha; 15 yoshgacha – isitmani tushiruvchi sifatida) qo‘llash mumkin emas. Preparat virus infektsiyalari chaqirgan o‘tkir respirator kasalliklari bo‘lgan 15 yoshgacha bolalarga, Rey sindromini rivojlanishini xavfi tufayli (entsefalopatiya va jigarning o‘tkir jigar yetishmovchiligini rivojlanishi bilan kechuvchi jigarning yog‘li distrofiyasi) buyurilmaydi. Ehtiyotkorlik bilan – antikoagulyantlar bilan yondosh davolashda, podagrada, me’da va/yoki o‘n ikki barmoq ichakning yara kasalligida (anamnezdagi), shu jumladan yara kasalligining surunkali va qaytalanuvchi kechishi yoki me’da-ichak qon ketishlarida, buyrak va/yoki jigar yetishmovchiligida, glyukozo-6-fosfatdegidrogenaza tanqisligida, giperurekemiyada, bronxial astmada, o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligida, pichan isitmasida, burun polipozida, dori allergiyasida, metotreksat haftada 15 mg dan kam dozada bir vaqtda qabul qilinganida, homiladorlikda (II uch oyligi).

– haftada 15 mg yoki ko‘proq doza metotreksat bilan: metotreksatning gemolitik tsitotoksikligi oshadi (metotreksatning buyrak klirensi pasayadi va metotreksatni qon plazmasi oqsillari bilan bog‘lanishi salitsilatlar bilan almashinadi); – antikoagulyantlar, masalan, geparin bilan: trombotsitlarning faoliyatini buzilishi, me’da-ichak yo‘llarining shilliq qavatini shikastlanishi, antikoagulyantlarni (bilvosita) qon plazmasi oqsillari bilan bog‘lanishidan surib chiqarilishi oqibatida qon ketishini xavfi oshadi; – boshqa nosteroid yallig‘lanishga qarshi preparatlar bilan: sinergik o‘zaro ta’siri natijasida me’da va o‘n ikki barmoq ichakda yara va qon ketishni paydo bo‘lishining xavfi oshadi; – urikozurik dori vositalari bilan, masalan, benzbromaron bilan: urikozurik samarani pasaytiradi; – digoksin bilan: digoksinning kontsentratsiyasi buyrak ekskretsiyasini pasayishi natijasida oshadi; – gipoglikemik preparatlar bilan: gipoglikemik preparatlarning atsetilsalitsil kislotasining gipoglikemik ta’siri natijasida gipoglikemik ta’siri oshadi; – trombolitiklar guruhi preparatlari bilan: qon ketish xavfini paydo bo‘lishi oshadi; – tizimli glyukokortikosteroidlar bilan Addison kasalligida o‘rinbosar davolash sifatida ishlatiladigan gidrokortizondan tashqari: glyukokortikosteroidlar qo‘llanganida salitsilatlarning qondagi kontsentratsiyasi, salitsilatlarning chiqarilishini oshishi hisobiga kamayadi; – antigiotenzinga aylantiruvchi ferment ingibitorlari bilan: prostaglandinlarning sintezini ingibitsiya qilinishi hisobiga glomerulyar filtratsiya pasayadi va oqibati sifatida antigipertenziv samara pasayadi; – valproat kislotasi bilan: valproat kislotasining toksikligi oshadi; – glyukokortikosteroidlar, etanol (alkogolli ichimliklar) va etanol saqlovchi dori vositalari bilan: me’da-ichak yo‘llarining shilliq qavatiga shikastlovchi ta’sirning xavfi oshadi, me’da-ichak qon ketishlarining rivojlanishini xavfi oshadi; – narkotik analgetiklar, bilvosita antikoagulyantlar va trombotsitlar agregatsiyasini ingibitorlari, sulfanilamidlar (shu jumladan ko-trimoksazolning), triyodtiroksinning samaralarini kuchaytiradi; – gipotenziv dori vositalari, diuretiklarning (spironolakton, furosemid) samarasini pasaytiradi; – plazmada barbituratlarning, litiy tuzlarining kontsentratsiyasini oshiradi; – magniy va/yoki alyuminiy saqlovchi antatsidlar atsetilsalitsil kislotasining so‘rilishini sekinlashtiradi va yomonlashtiradi; – miyelotoksik dori vositalari preparatning gematotoksik ko‘rinishlarini kuchaytiradi.

Atsetilsalitsil kislotasi bronxospazm, bronxial astmaning xurujlari yoki yuqori sezuvchanlikning boshqa reaktsiyalarini chaqirishi mumkin. Xavf omillari bo‘lib, bronxial astma, burun poliplari, isitma, surunkali bronx-o‘pka kasalliklari, anamnezdagi allergiya holatlar (allergik rinitlar, teri toshmalari) hisoblanadi. Atsetilsalitsil kislotasi qon ketishga moyillikni oshirish mumkin, bu uni trombotsitlarning agregatsiyaga ingibitsiya qiluvchi ta’siri bilan bog‘liq. Buni jarrohlik aralashuvlarining zarurati bo‘lganida, shu jumladan tish sug‘urish kabi unchalik katta bo‘lmagan aralashuvlarda hisobga olish kerak. Jarrohlik aralashuvlaridan oldin, operatsiya vaqtida va operatsiyadan keyingi davrda qon ketishini kamaytirish uchun, preparat qabul qilishni 5-7 kun oldin bekor qilish va shifokorni xabardor qilish kerak. Bolalarga atsetilsalitsil kislotasini saqlovchi preparatlarni buyurish mumkin emas, chunki virusli infektsiyasi holida Reye sindromining paydo bo‘lishini xavfi oshadi. Reye sindromining belgilari bo‘lib davomli qusish, o‘tkir entsefalopatiya, jigarning kattalashishi hisoblanadi. Preparatni laktatsiya davrida qo‘llashning zarurati bo‘lganida emizishni to‘xtatish kerak. Tomirli kasalliklarni davolashda atsetilsalitsil kislotasining sutkalik dozasi 75 dan 300 mg gachani tashkil qiladi. Atsetilsalitsil kislotasi siydik kislotasini organizmdan chiqarilishini kamaytiradi, bu moyilligi bo‘lgan patsiyentlarda podagraning o‘tkir xurujini sababchisi bo‘lishi mumkin. Preparatni qabul qilishni avtotranspotni va boshqa mexanizmlarni boshqarishga ta’siri aniqlanmagan. Atsetilsalitsil kislotasi teratogen ta’sirga ega; homiladorlikning I uch oyligida qo‘llanganida yuqori tanglayning kemtigini rivojlanishiga olib keladi. III uch oylikda tug‘ruq faoliyatini tormozlanishini chaqiradi (prostaglandinlar sintezini ingibitsich qilinishi), homilada arterial yo‘lini muddatdan ilgari yopilishi, o‘pka qon tomirlarining giperplaziyasi va “kichik” qon aylanish doirasida gipertenziyasini chaqiradi. Ko‘krak suti bilan chiqariladi, bu bolada trombotsitlarning faoliyatini buzilishi oqibatida qon ketishni paydo bo‘lishi xavfini oshiradi. Davolanish vaqtida etanolni qabul qilishdan saqlanish kerak. Preparat bolalar ololmaydigan joyda saqlansin va yaroqlilik muddati o‘tgach ishlatilmasin.

Quruq joyda, 250S dan yuqori bo‘lmagan haroratda.

Simptomlari O‘rtacha og‘irlik darajasidagi dozani oshirib yuborilishi: ko‘ngil aynishi, qusish, quloqlarda shovqin, eshitishni buzilishi, bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi va ongni chalkashishi. Bu belgilar doza kamaytirilganida yoki preparat bekor qilinganida o‘tib ketadi. Dozani og‘ir oshirib yuborilishi: isitma, giperventilyatsiya, ketoatsidoz, respirator alkaloz, metabolik atsidoz, koma, kardiogen shok, nafas yetishmovchiligi, yaqqol gipoglikemiya. Dozani surunkali oshirib yuborilishi: plazmada aniqlanadigan kontsentratsiya intoksikatsiyaning og‘irlik darajasi bilan mos kelmaydi. Surunkali intoksikatsiyaning rivojlanishini eng yuqori xavfi keksa yoshdagi shaxslarda bir necha sutka davomida sutkada 100 mg dan ko‘proq qabul qilinganida aniqlanadi. Bolalar va keksa yoshdagi patsiyentlarda salitsilizmning boshlang‘ich belgilari har doim sezilarli emas, shuning uchun salitsilatlarning qondagi kontsentratsiyasini vaqti-vaqti bilan aniqlash maqsadga muvofiqdir: 70 mg% dan yuqori daraja o‘rtacha yoki og‘ir zaharlanishdan darak beradi;   100 mg% dan yuqori – juda og‘ir, prognostik noxush. O‘rtacha va og‘ir darajali og‘irlikdagi zaharlanishda gospitalizatsiya zarur. Davolash: gospitalizatsiya, me’dani ivishi, faollashtirilgan ko‘mirni qabul qilish, kislota-ishqor muvozanatning monitoringi, siydikning rN 7,5-8 orasida bo‘lishi uchun ishqoriylashtirish (jadallashtirilgan ishqoriy diurez, agar salitsilatlarning qon plazmasidagi kontsentratsiyasi kattalarda 500 mg/l dan ko‘proq (3,6 mmol/l) yoki bolalarda 300 mg/l (2,2 mmol/l) ni tashkil qilsa, erishilgan hisoblanadi), gemodializ, yo‘qotilgan suyuqlikning o‘rnini to‘ldirish, simptomatik davolash. Keksa bemorlarda ehtiyotkorlikka rioya qilish kerak, ularda suyuqlikni jadal infuziyasi o‘pka shishiga olib kelishi mumkin. Siydikni ishqoriylashtirish uchun atsetazolamidni qo‘llash tavsiya qilinmaydi (atsidoz chaqirishi va salitsilatlarning toksik ta’sirini kuchaytirishi mumkin). Gemodializ salitsilatlarning kontsentratsiyasi 100-130 mg% dan ko‘p bo‘lganida, surunkali zaharlangan bemorlarda – 40 mg% va undan past, ko‘rsatmalar bo‘lganida (refrakter atsidoz, holatning progressiv yomonlashishi, markaziy nerv tizimining og‘ir shikastlanishi, o‘pka shishi va buyrak yetishmovchiligi) ko‘rsatilgan. O‘pka shishida – o‘pkalarni kislorod bilan to‘yingan aralashma bilan sun’iy ventilyatsiyasi.

Shifokor retseptisiz

Tabletkalar 0,5 g dan. 10 tabletkadan kontur uyasiz o‘ramda. 10 tabletkadan kontur uyali o‘ramda. 1, 2, 5, 10 kontur uyali o‘ram qo‘llash bo‘yicha yo‘riqnoma bilan birga karton qutiga joylanadi. Kontur o‘ramlarni teng miqdordagi yo‘riqnomalar bilan guruh o‘ramiga joylashga ruxsat beriladi.