tiniq, rangsiz yoki och-sariq rangli suyuqlik.

glyukokortikosteroid.

A01AC02.

Qonda spetsifik–oqsil-tashuvchi transkortin bilan (60-70%) bog‘lanadi. Gistogematik to‘siqlar orqali (shu jumladan gematoentsefalik va yo‘ldosh orqali) oson o‘tadi. Jigarda (asosan glyukuron va sulfat kislotalar bilan kon’yugatsiyasi orqali) nofaol metabolitlarigacha metabolizmga uchraydi. Buyrak orqali chiqariladi (oz miqdori – sut bezlari bilan). Deksametazonni plazmadan yarim chiqarilish davri – 3-5 soatni tashkil qiladi.

Tez ta’sir etuvchi glyukokortikosteroidni yuborishni talab qiluvchi kasalliklar, shuningdek preparatni peroral qabul qilish mumkin bo‘lmagan holatlar: endokrin kasalliklar: buyrak usti bezining yetishmovchiligi, buyrak usti bezi po‘stlog‘ining birlamchi yoki ikkilamchi yetishmovchiligi, buyrak usti bezlarining tug‘ma giperplaziyasi, nimo‘tkir tireoidit;shok (kuyish, jarohat, operatsion, toksik) – qon-tomirlarini toraytiruvchi vositalar, plazma o‘rnini bosuvchi preparatlar va boshqa simptomatik davolash samarasiz bo‘lganida;bosh miyani shishi (bosh miyaning o‘smasida, bosh miya jarohatida, neyroxirurgik aralashuvlarida, bosh miyaga qon quyilganida, entsefalitda, meningitda, nurli shikastlanishda);astmatik status; og‘ir bronxospazm (bronxial astmani, surunkali obstruktiv bronxitni zo‘rayishi);og‘ir allergik reaktsiyalar, anafilaktik shok;revmatik kasalliklar;biriktiruvchi to‘qimaning tizimli kasalliklari;o‘tkir og‘ir dermatozlar;xavfli o‘sma kasalliklari: katta patsiyentlarda leykoz va limfomani palliativ davolash; bolalardagi o‘tkir leykemiya, xavfli o‘smalari bo‘lgan patsiyentlardagi giperkaltsiyemiya, peroral davolash mumkin bo‘lmaganda;qon kasalliklar: kattalardagi o‘tkir gemolitik anemiyalar, agranulotsitoz, idiopatik trombotsitopenik purpura;og‘ir infektsion kasalliklar (antibiotiklar bilan birga);oftalmologiya amaliyotida (subkon’yunktival, retrobulbar yoki parabulbar yuborishlar): allergik kon’yunktivit, keratit, iridotsiklit, blefarit, blefarokon’yunktivit, sklerit, episklerit, ko‘zning jarohatdan va jarroxlik aralashuvlaridan keyingi yallig‘lanish jarayoni, simpatik oftalmiya, ko‘zning shox pardasi ko‘chirib o‘tkazilganidan keyin immunosupressiv davolashda qo‘llanadi;lokal (mahalliy) qo‘llanishi (patologik sohasiga): keloidlar, diskoid qizil yugurik, halqasimon granulemada qo‘llanadi.

Dozalash tartibi individual ravishda belgilanadi va u ko‘rsatmalarga, bemorning holati va uning davolashga reaktsiyasiga bog‘liq bo‘ladi. Preparat vena ichiga asta-sekin oqim bilan yoki tomchilab (o‘tkir va shoshilinch holatlarda); mushak ichiga yuboriladi; shuningdek lokal (patologik sohaga) yuborish mumkin; vena ichiga tomchilab infuziya uchun eritma tayyorlash maqsadida natriy xloridining izotonik eritmasi yoki 5% li dekstroza eritmasini ishlatish kerak. Turli kasalliklarning o‘tkir davrida va davolashning boshida preparat yuqoriroq dozalarda qo‘llanadi. Sutka davomida 4 dan 20 mg gacha preparatni 3-4 marta yuborish mumkin. Bolalar uchun preparatning dozalari (mushak ichiga): O‘rinbosar davolashni o‘tkazishda preparatning dozalari (buyrak usti bezi po‘stlog‘ining yetishmovchiligida) tana vazniga 0,0233 mg/kg yoki tana yuzasi maydoniga 0,67 mg/m2 dozada, 3 dozada bo‘lingan holda, har 3-chi kuni yoki har kuni tana vazniga 0,00776-0,01165 mg/kg yoki tana yuzasi maydoniga 0,0233-0,335 mg/m2 ni tashkil qiladi. Boshqa ko‘rsatmalarda tavsiya qilingan doza har 12-24 soatda tana vazniga 0,02776 dan 0,01165 mg/kg gacha yoki tana yuzasi maydoniga 0,833-5 mg/m2ni tashkil qiladi. Samaraga erishilganida doza samarani bir maromda ushlab turuvchi dozagacha yoki davolash to‘xtatilgunicha kamaytiriladi. Parenteral qo‘llash davomiyligi odatda 3-4 kunni tashkil qiladi, so‘ngra deksametazonning tabletkalari bilan samarani bir maromda ushlab turuvchi davolashga o‘tiladi. Preparatning yuqori dozalarini uzoq muddat qo‘llash, buyrak usti bezlari po‘stlog‘ining o‘tkir yetishmovchiligini rivojlanishini oldini olish maqsadida, dozani asta-sekin kamaytirishni talab qiladi.

Deksametazon odatda yaxshi o‘zlashtiriladi. U past mineralokortikoid faollikka ega, ya’ni uning suv-elektrolit almashinuviga ta’siri katta emas. Odatda deksametazonning kichik va o‘rtacha dozalari organizmda natriy va suvni tutilishini, kaliyni yuqori chiqarilishini chaqirmaydi. Quyidagi nojo‘ya samaralari ta’riflangan: Endokrin tizimi tomonidan: glyukozaga tolerantlikni pasayishi, steroid qandli diabet yoki yashirin qandli diabeti kuchayishi, buyrak usti bezi faoliyatini susayishi, Itsenko-Kushing sindromi (oysimon yuz, gipofizar tur semirish, girsutizm, arterial bosimni oshishi, dismenoreya, amenoreya, mushak kuchsizligi, striyalar), bolalarda jinsiy rivojlanishni kechikishi. Ovqat hazm qilish yo‘llari tomonidan: ko‘ngil aynishi, qusish, pankreatit, me’da va o‘n ikki barmoq ichakning steroid yarasi, me’da-ichak yo‘llaridan qon ketishi, perforatsiya,  ishtahani oshishi yoki kamayishi, ovqat hazm bo‘lishi buzilishi, meteorizm, hiqichoq, kam hollarda –“jigar” transaminazalari va ishqoriy fosfatazaning faolligini oshishi. Yurak-qon tomir tizimi tomonidan: aritmiya, bradikardiya (yurak to‘xtab qolgunicha), yurak yetishmovchiligini (moyilligi bo‘lgan patsiyentlarda) rivojlanishi yoki yaqqolligini kuchayishi, giperkaliyemiyaga xos bo‘lgan EKG o‘zgarishlari, arterial bosimni oshishi, giperkoagulyatsiya, trombozlar. O‘tkir va nimo‘tkir miokard infarkti bo‘lgan bemorlarda-nekroz o‘choqlarini tarqalishi, chandiq to‘qimasini shakllanishini sekinlashishi, bu yurak mushagini yorilishiga olib kelishi mumkin. Nerv tizimi tomonidan: deliriy, dezoriyentatsiya, eyforiya, gallyutsinatsiyalar, maniakal-depressiv psixoz, depressiya, paranoy, kalla suyagi ichki bosimini oshishi, asabiylik yoki bezovtalik, uyqusizlik, bosh aylanishi, vertigo, miyachaning soxta o‘smasi, bosh og‘rig‘i, tirishishlar. Sezgi a’zolari tomonidan: ko‘rishni birdan yo‘qolishi (parenteral yuborilganida bosh, bo‘yin, burun chanoqlari, bosh terisi sohalarida, ko‘z tomirlarida preparatning kristallarini to‘planishi mumkin), orqa subkapsulyar katarakta, ko‘ruv nervining shikastlanishini mumkinligi bilan ko‘z ichki bosimini oshishi, ko‘zning ikkilamchi bakterial, zamburug‘li yoki infektsiyalari, shox pardaning trofik o‘zgarishlari, ekzoftalm. Moddalar almashinuvi tomonidan: kaltsiyni chiqarilishini kuchayishi, gipokaltsiyemiya, tana vaznini oshishi, manfiy azot muvozanati (oqsillarni ko‘p parchalanishi), ko‘p terlash. Mineralokortikoid faolligi bilan bog‘liq bo‘lgan: suyuqlik va natriyni tutilishi (periferik shishlar), gipernatriyemiya, giperkaliyemik sindrom (giperkaliyemiya, aritmiya, mialgiya yoki mushaklarni spazmi, odatdagi bo‘lmagan holsizlik va toliqish). Tayanch-harakat apparati tomonidan: bolalarda o‘sish va suyaklarini shakllanish jarayonlarini sekinlashishi (epifizar o‘sish sohasini muddatdan oldin yopilishi), osteoporoz, (juda kam hollarda suyaklarning patologik sinishlari, yelka va son suyaklarining boshchasini aseptik nekrozi) mushak paylarni uzilishi, steroid miopatiya, mushak massasini kamayishi (atrofiya). Teri qoplamalari va shilliq qavatlari tomonidan: jarohatlarni bitishini sekinlashishi, petexiyalar, ekximozlar, terini yupqalashishi, giper- yoki gipopigmentatsiya, husnbuzar, striyalar, piodermiya va kandidozlarni rivojlanishiga moyillik. Allergik reaktsiyalar: tarqalgan mahalliy allergik reaktsiyalar (teri toshmasi, qichishish, anafilaktik shok). Mahalliy: yuborish joyida achishish, og‘riq, sanchiq, giperemiya, yuborish joyida infektsiya, kam hollarda atrofdagi to‘qimalarning nekrozi, inyektsiya joyida chandiqlarni hosil bo‘lishi, m/i yuborilganida teri va teri osti klechatkasining atrofiyasi (ayniqsa deltasimon mushakka yuborish xavflidir). Boshqalar: infektsiyani rivojlanishini yoki zo‘rayishi (bu nojo‘ya samaralarni paydo bo‘lishiga immunodepressantlarni va vaktsiyanatsiyani birga qo‘llash olib keladi), leykotsituriya, “bekor qilish” sindromi. Vena ichiga yuborilganida: aritmiyalar, yuzga qon quyishlar, tirishilar kuzatiladi.

Hayotiy ko‘rsatmalar bo‘yicha qisqa muddatli qo‘llashlar uchun yagona qarshi ko‘rsatma bo‘lib, deksametazonga yoki preparatning komponentlariga yuqori sezuvchanlik hisoblanadi. Bolalarda o‘sish davrida GKS ni faqat mutloq ko‘rsatmalar bo‘yicha va davolovchi shifokorning sinchkov nazorati ostida qo‘llanishi kerak. Preparatni quyidagi kasalliklar va holatlarda ehtiyotkorlik bilan buyurish kerak: Me’da-ichak yo‘llarining kasalliklari-me’da va o‘nikki barmoq ichakning yara kasalligi, ezofagit, gastrit, o‘tkir yoki latent peptik yara, yaqinda yaratilgan ichak anastomozi, perforatsiya yoki ikkilamchi infektsiya qo‘shilib abstsess paydo bo‘lishi xavfi bilan kechuvchi nospetsifik yarali kolit, divertikulit.Virusli, zamburug‘li yoki bakterial tabiatli (hozirgi vaqtda yoki yaqinda o‘tkazilgan, shu jumladan bemor bilan yaqinda bo‘lgan muloqot) parazitar va infektsion kasalliklar-oddiy gerpes, o‘rab oluvchi gerpes (viremik fazasi), suvchechak, qizamiq, amyobiaz, strongiloidoz, tizimli mikoz, faol va latent tuberkulyoz. Og‘ir infektsion kasalliklarda faqat spetsifik davolash qo‘llashga yo‘l qo‘yiladi.Emlashdan oldingi va keyingi davr (emlashdan 8 hafta oldin va 2 hafta keyin), BTsJ bilan emlashdan keyingi limfadent. Immun tanqislik holatlari (shu jumladan OITS yoki OITV bilan infektsiyalanish).Yurak-qon tomir tizimining kasalliklari, shu jumladan yaqinda o‘tkazilgan miokard infarkti (o‘tkir va nimo‘tkir miokard infarkti bo‘lgan bemorlarda nekroz o‘choqlarini tarqalishi, chandiq to‘qimasining shakllanishini sekinlashishi va buning oqibatida yurak mushagini yorilishi mumkin), og‘ir surunkali yurak yetishmovchiligi, arterial gipertenziya, giperlipidemiya.Endokrin kasalliklar: qandli diabet (shu jumladan uglevodlarga tolerantlikni buzilishi), tireotoksikoz, gipotireoz, Itsenko-Kushing kasalligi, semirish (III-IV bosqichi).Og‘ir surunkali buyrak va/yoki jigar yetishmovchiligi, nefrourolitiaz. Gipoalbuminemiya va uning paydo bo‘lishiga moyilligi bo‘lgan holatlar (jigar tsirrozi, nefrotik sindrom).Tizimli osteoporoz, miasteniya gravis, o‘tkir psixoz, poliomiyelit (bulbar entsefalit shaklidan tashqari), ochiq va yopiq burchakli glaukoma, homiladorlik.

Deksametazon boshqa vena ichiga yuboriladigan preparatlar bilan farmatsevtik nomutanosib bo‘lishi mumkin uni boshqa preparatlardan alohida (v/i oqim ko‘rinishida, yoki ikkinchi eritma sifatida boshqa tomchilagich orqali) yuborish tavsiya qilinadi. Deksametazon eritmasi geparin bilan aralashtirilganida cho‘kma hosil bo‘ladi.

Davolashni boshlashdan (davolash jarayonida urgentlik holati tufayli iloji bo‘lmaganida) bemor qo‘llash mumkin bo‘lmagan holatlarni aniqlash uchun tekshirilishi kerak. Klinik tadqiqotlar yurak-qon tomir tizimini, o‘pkani rentgenologik, me’da va o‘n ikki barmoq ichakni, siydik-chiqarish tizimini, ko‘rish a’zolarini, qon formulasini, qon plazmasida glyukoza va elektrolitlarni miqdorini nazorat qilishni o‘z ichiga oladi. Deksametazon bilan davolash vaqtida (ayniqsa uzoq muddatli) okulist kuzatuvi, arterial bosim va suv-elektrolit muvozanatining holatini, shuningdek periferik qon manzarasini va qonda glyukoza darajasini nazorat qilish kerak. Nojo‘ya holatlarni kamaytirish maqsadida organizmga K+ tushishini oshirish kerak (parhez, kaliy preparatlari). Ovqat oqsillar, vitaminlarga boy, yog‘lar, uglevodlar va osh tuzining miqdori cheklangan bo‘lishi kerak. Gipotireoz va jigar tsirrozi bo‘lgan bemorlarda preparatning ta’siri kuchayadi. Preparat mavjud bo‘lgan emotsional beqarorlikni yoki psixotik buzilishlarni kuchaytirishi mumkin. Anamnezida psixozlar bo‘lganida deksametazon yuqori dozalarida shifokorning nazorati ostida buyuriladi. Samarani bir maromda ushlab turuvchi davolash vaqtidagi stress holatlarida (masalan, jarrohlik operatsiyalarida, jarohat yoki infektsion kasalliklarda) preparatning dozasiga glyukokortikosteroidlarga talabni oshishi tufayli, tuzatish kiritish kerak. Birdan bekor qilinganda ayniqsa ilgari yuqori dozalar qo‘llangan hollarda, “bekor qilish” sindromi (anoreksiya, ko‘ngil aynishi, tormozlanish, yoyilgan mushak skelet og‘riqlari, umumiy holsizlik) rivojlanishi, shuningdek deksametazonni buyurishga sabab bo‘lgan kasallik zo‘rayishi mumkin. Preparat bilan davolash vaqtida, uning samarasini kamayishi (immun javobni) sababli vaktsinatsiyani o‘tkazish kerak emas. Interkurrent infektsiyalarda, septik holatlarda va tuberkulyozda deksametazonni buyurish bilan bir vaqtda bakteritsid ta’sirli antibiotiklar bilan davolashni o‘tkazish kerak. Bolalarda deksametazon bilan uzoq muddat davolanish vaqtida o‘sish va rivojlanish dinamikasini sinchiklab kuzatish kerak. Davolash davrida qizamiq yoki suv chechak bilan xastalangan bemorlar bilan muomalada bo‘lgan bolalarda, profilaktik spetsifik immunoglobulinlar buyuriladi. Qandli diabeti bo‘lgan be’morlarda glyukozaning qondagi miqdorini nazorat qilish va zarurati bo‘lganida davolashni muvofiqlashtirish kerak. Suyak-bo‘g‘im tizimini rentgenologik nazorati ko‘rsatilgan (umurtqa pog‘onasi, barmoqlarning suratlari). Buyrak va siydik-chiqarish yo‘llarining infektsion kasalliklari bo‘lgan be’morlarda deksametazon leykotsituriyani chaqirishi mumkin, bu diagnostik ahamiyatga ega bo‘lishi mumkin. Deksametazon 11 va 17 oksiketokortikosteroidlarning metobolitlarini miqdorini oshiradi.

Homiladorlik vaqtida (ayniqsa birinchi uch oyligida) preparatni faqat kutilayotgan davolash samarasi homila uchun bo‘lgan potentsial havfdan ustun bo‘lganida qo‘llanishi mumkin. Homiladorlik davrida uzoq muddat qo‘llanganida homilaning o‘sishini buzilishi mumkinligini istisno qilib bo‘lmaydi. Homiladorlikning oxirida qo‘llash holida xomilada buyrak usti bezlari po‘stlog‘ining atrofiyasini paydo bo‘lish xavfi mavjud, u yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda o‘rinbosar davolash o‘tkazishni talab qilishi mumkin. Agar emizish vaqtida preparat bilan davolashni o‘tkazishning zarurati bo‘lsa, unda emizishni to‘xtatish kerak. Preparat bolalar olaolmaydigan holda saqlansin va yaroqlilik muddati o‘tgach ishlatilmasin.

Yorug‘likdan himoyalangan joyda, 250S dan yuqori bo‘lmagan haroratda saqlansin.

Yuqorida keltirilgan nojo‘ya holatlar kuchayishi mumkin. Deksametazonning dozasini darxol kamaytirish kerak. Davolash simptomatik.

Retsept bo‘yicha

1 ml dan tiniq shisha ampulalarda. 25 ampula plastik tagliklar bilan qo‘llash bo‘yicha yo‘riqnomasi bilan karton qutiga joylangan.

2 yil.